Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

panjalari orasida parda(sindaktiliya) bo'lishi Y— xromosoma bo'lishi bilan bog'liq.
Belgilarning jins bilan birikkan holda irsiylanish aksariyat ko'pchilik organizmlarda jinsiy X— xromosoma bilan bog'liq bo'lganligi 
bois masala yechishga kirishishdan oldin, chatishtirilayotgan indivilarning qaysi jinsi gomozigotali va qaysi jinsi geterozigotali ekanligini 
aniqlab olish zarur. 
Jinsiy X— xromosomaga birikkan belgilar. 
 
 
 
 
Jinsni 
Somatik 
Gametalar 
Getero 
aniqlash 
Organizmlar 
hujayralar 
gametali 
ning aso-siy 
turlari 
jins 
Spermatozoid 
Tuxum hujayralar 
XY Sutemizuvchi-
lar,odam, 
drozofila va 
boshqa 
ko'pgina turlar 
XX 
XY 
X, Y 
X,X 
Erkak 
XY Qushlar, 
kapalaklar, 
ilonlar, 
aksolotoriya va 
boshqalar. 
XY 
XX 
X,X 
X,Y 
Urg'ochi 
XO Chigirtka, 
ninachi, qandala, 
kenguru. 
XX 
XO 
X,O 
x,x 
Erkak 
XO Kaltakesak, kuya 
va boshqalar. 
XO 
XX 
X,X 
X,O 
Urg'ochi 
T
/r 
Belgilar 
Organizm 
Gen 
1 Gemofiliya 
Odamlarda 
Retsessiv 
2 Dyushen mushak distrofiyasi 
Odamlarda 
Retsessiv 
3 Daltonizm 
Odamlarda 
Retsessiv 
4 Tish emalining qorayishi 
Odamlarda 
Retsessiv 
5 Ter bezlarini bo'lmasligi 
Odamlarda 
Retsessiv 

---

“Nursux Nuri”ATM Mirzayev Husniddin 

 
Masalalar. 
1. Normal rang ajratish geni (dominant) va daltonizm geni (retsessiv) X xromosomaga joylashgan. Daltonik erkak kishi sog'lom ayolga 
uylanganda oilada daltonik qiz tug‗ ildi. Ota-ona genotipini aniqlang. 
2. Y xromosomaga bog‗ liq bo'lgan gipertrixoz belgisi bola 17 yoshga to‗ lganidan keyin yuzaga chiqadi. Ixtiozning bir shakli retsessiv 
belgi bo'lib, X xromosoma bilan bog'liq. Har ikkala belgi bo'yicha normal ayol bilan gipertrixoz erkak oilasida ixtioz belgisiga ega bo'lgan 
o 'g'il tug'ilgan. Shu bolada gipertrixoz belgisi bo'lishi 
mumkinmi? Ikkita belgi bo'yicha normal farzand tug'ilishi mumkinmi? U qanday jinsli bo'ladi? 
3. Daltonizm va kar-soqovlik belgilari retsessiv belgilardir. Daltonizm geni X xromosomada, kar-soqovlik geni autosomada joylashgan. 
Daltonik va kar-soqov erkak sog'lom ayolga uylanganda oilada bitta o 'g'il daltonik, kar-soqov, bitta qiz daltonik, lekin normal eshitadigan 
bo'lib tug'ilgan. Bu oilada ikkala belgisi bo'yicha ham 
kasal qiz tug'ilishi mumkinmi? 
4. Odamlarda katarakta va polidaktiliya autosomaga joylashgan dominant gen tomonidan yuzaga chiqariladi. Bu genlar o‗ zaro to'liq 
bog‗langan (krossingover kuzatilmaydi). Ikkala belgi bo‗yicha geterozigotali ayol va erkak nikohidan fenotip va genotip bo‗yicha qanday 
avlod kutish mumkin? 
5. Odamda rezus-omil geni bilan eritrotsitning shaklini belgilaydigan gen birikkan holda nasldan naslga o‗tadi. Ularning orasidagi masofa 3 
morganidaga teng. Rezus-musbat va elliptotsitoz (eritrotsitning ellips shaklida bo‗ lishi)ga nisbatan geterozigotali bo‗ lgan erkak rezus-
manfiy va normal eritrotsitli ayolga uylangan. 
Farzandlarning genotipi va fenotipi foizini aniqlang.