Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

 

---

“Nursux Nuri”ATM Mirzayev Husniddin 
MODIFIKATOR GENLAR TA ’SIRI 
Allel bo‗lmagan genlami o‗zaro ta‘siriga oid misollarda bir belgini rivojlanishi ba‘zan bitta, ba‘zan esa ikki yoki uchta gen
faoliyati tufayli amalga oshishini ko‗rdik.Shuni qayd etish kerakki organizm genotipida belgiga bevosita ta‘sir etuvchi genlardan
tashqari ushbu genlarning faoliyatini kuchaytimvchi yoki susaytiruvchi genlar ham borligi aniqlangan. Bunday genlar modifikator genlar
deb nomlanadi. Chunonchi, shoxli qoramol yungi ba‘zan ola bula rangda bo‗ladi. Lekin qora doglar ba‘zi qoramollarda kattaroq,
ba‘zilarida esa kichikroq ko‗rinishda bo‗ladi. Bu modifikator genlarning qora rangni hosil etuvchi genlar faoliyatiga ko‗rsatgan ta ‘siri 
natijasidir. Agar qora d o g iar kattaroq bolsa modiflkator genlar yungning qora rangini ifodalovchi genlar
faoliyatini kuchaytirgan, agar qora dog‘lar kichikroq boisa, modifikator genlar qora rangga ta‘sir etuvchi genlar faoliyatini
susaytirgan holda boladi. 
Mustaqil yechish uchun masalalar 
1.Jag'-jag' o'simligining mevasi uchburchakli va oval shaklda bo'ladi. Mevaning shakli ikki juft birikmagan, allel bo'lmagan genlar bilan 
ifodalanadi. Ikkita o'simlikni o'zaro chatishtirish natijasida avlodda ajralish namoyon bo'lib, ularning 15 qismi uchburchakli va 1 qismi oval 
shaklli mevalarga ega bo'lgan. Ota-ona va olingan duragaylarning genotipini aniqlang. 
2.Hayvonotchilik xo'jaligida ko'paytiriladigan norka mo'ynalarining rangi ikki juft birikmagan, noallel genlar bilan ifodalanadi. Ikki 
juftning dominant genlari mo'ynaning qo'ng'ir rangini, ularning retsessiv allellari esa mo'ynaning kumush rangda bo'lishini belgilaydi. 
a)Ikki juft genlar bo'yicha geterozigotali norkalarni o'zaro chatishtirishi natijasida qanday avlod hosil bo'lishini aniqlang? 
b)Ota-onalar genotipi qanday bo'lganda faqat qo'ng'ir mo'ynali duragaylar hosil bo'ladi? 
3.Bug'doy donining rangi ikki juft birikmagan, noallel genlar bilan ilbdalanadi va bunda dominant genlar qizil rangni, retsessiv genlar 
rangsizlikni ta'minlaydilar. 
a) Doni qizil rangli ikkita bug'doyni o'zaro chatishtirib avlodda ajralish kuzatilgan. Duragaylarning 15 qismida doni rangli, 1 
qismida — rangsiz bo'lgan. Bo'yalgan donlarning rangi bir xil bo'lmagan. Chatishtirishda 
qatnashgan o'simliklarning genotipini va avlodda kuzatilgan rang bo'yicha variatsiyalarni aniqlang. 
b) Pushti rangli donga ega bug'doylarni o'zaro chatishtirilsa qanday avlod hosil bo'ladi? Rang bo'yicha ajralish namoyon bo'ladimi? 
4.Quyonlarning bir zotining genotipi A
1
A
1
A
2
A
2
bo'lib, ular quloq suprasining uzunligi 28 smga teng, ikkinchi zotini genotipi a
1
a
1
a
2
a
2 
bo'lib, ular quloq suprasining uzunligi 12 sm ga teng. Bunday zotlarni o'zaro chatishtirilsa birinchi avlod duragaylarning quloq suprasi 
uzunligi necha santimetr bo'ladi? Ikkinchi avlodda ajralish namoyon bo'ladimi? Nechta genotipik va fenotipik sinflar hosil bo'ladi? 
5.Makkajo'xorining so'tasi 24 va 12 sm uzunlikda bo'lgan ikkita navi chatishtirilgan. Agar har bir dominant gen so'taning 6 sm, retsessiv 
gen 3 sm uzunligini namoyon qilsa, u holda birinchi avlod duragaylarda so'taning uzunligi qancha bo'ladi? Ikkinchi avlodda qanday ajralish 
kuzatiladi? F
2
dagi 960 ta o'simlikdan nechtasi 1 ta, nechtasi 2 ta, nechtasi 3 ta dominant genli bo'ladi?