Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

6-masala. Gipertrixoz nasldan- naslga Y- xromosoma orqali,
polidaktiliya esa autosomada joylashgan dominant gen orqali
o‘tadi.
8- masala. Tishlarning qoramtir rangi ikkita dominant gent a`sirida 
rivojlanadi. Bu genlarning biri autosomada, ikkinchisi X 
xromasomada joylashgan. Tishlari qora erkak va ayoldan tish rangi 
normal bo‘lgan qiz va o‘g`il tug`iladi. Ayol tishini qoramtir rang 
geni X xromosomada, erkak tishini qoratir rang geni
autosomalarda joylashgan taqdirda, shu oilada keyingi farzandning 
tish rangini normal bo‘lishi imkoniyati qanday? Agar erkak mazkur 
genlar bo‘yicha geterozigota bo‘lsa-chi? 
9- masala. Quloqda yung bo‘lishi Y jinsiy xromosomada 
joylashgan genga bog`liq. Polidaktiliya geni dominant bo‘lib, 
autosomada joylashgan. Otasi gipertrixoz ( quloqda yungi bor), 
onasi polidaktiliya bo‘gan oilada har ikki belgi bo‘yicha normal qiz 
bola tug`iladi. Shu oilaning keyingi farzandining ikki belgi 
bo‘yicha normal holda bo‘lish ehtimoli qanday? 
10- masala. Daltonik va kar yigit bu belgilar bo‘yicha sog` qizga 
uylandi. Bu oilada kar va daltonik o‘g`il va normal eshitadigan qiz 
tug`ildi. Odatda kar va daltonik retsessiv belgilar bo‘lib, daltonik 
gen X xromosoma bikan birikkan holda irsiylanadi, kar geni 
autosomada joylashgan. Shu oilada ikkta belgi bo‘yicha 
kasallangan qiz tug`ilishi mumkinmi? 
11- masala. O‘naqay, qo‘yko‘z, normal ko‘radigan qiz, o‘naqay, 
havorang ko‘z, daltonik yigitga turmushga chiqib, chapaqay, 
havorang ko‘zli daltonik qiz tug`di. Qo‘yko‘z, o‘naqaylik belgi 
dominant bo‘lib, alleli autosomada joylashib, bir-biri bilan 
birikmagan. Daltonizm esa, retsessiv belgi bo‘lib, uning alleli X 
jinsiy xromosomaga birikkan bo‘lsa, keyingi farzandni chapaqay, 
daltonik bo‘lib tug`ilish imkoniyati bormi? Uning ko‘zi qaysi 
rangda bo‘ladi?
12-masala. Gemofiliya geni odamning X xromosomasiga 
joylashgan bo‘lib, jinsga birikkan holda irsiylanadigan retsessiv 
belgi. Albinizm kaslligi geni autosomalarga joylashgan retsessiv 
belgi. Xar ikki belgi bo‘yicha sog`lom bo‘lgan ota-onadan 
gemofiliya bilan og`rigan albinos o‘g`il tug`ildi. Ota-onalarning 
genotipini ko‘sating. 
13-masala. Leykodistrofiya autosomada irsiylanadigan retsessiv 
belgi hisoblanadi. Gemofiliya va daltonizm kasallilari retsessiv 
bo‘lib jinsiy X xromasomaga birikib keladi. 
Leykodistrofiya bo‘yicha kasal, gemofiliya bo‘yicha sog‘lom ayol 
bilan leykodistrofiya bo‘yicha sog‘ I qon guruhli erkak nikohidan 
tug‘ilgan o‘g‘il II qon guruhli gemofilik bo‘lgan, uning singlisi 
leykodistrofiya bilan kasallangan va I qon guruhli bo‘lib tug‘ilgan. 
3-o‘g‘il esa daltonik bo‘lgan. 
Ota-ona va farzandlarning genotipi va fenotipini aniqlang. 
14-masala. Otoskleroz kasalligi autosomada dominant gen bilan 
ifodalanadi. Ter bezlarining bo‘lishi hamda daltonizm bo‘yicha 
sog‘lik dominant bo‘lib jinsiy X xromasomaga birikkan holda 
nasldan-naslga o‘tadi. 
Otoskleroz bilan kasallangan, I qon guruhli, daltonik ayol, 
otoskleroz bo‘yicha sog‘, ter bezlari yo‘q erkakka turmushga 
chiqqan. Shu oilada 3 ta farzand duyoga kelgan bo‘lib, katta o‘g‘li 
otoskleroz bo‘yicha sog‘lom II qon guruhli, daltonik. 2- farzand qiz 
bola bo‘lib ter bezlari bo‘lgan otoskleroz bilan kassallangan, 3- qizi 
III qon guruhli daltonizm bilan kasallanganter bezi yo‘q.
Ota-ona va farzandlar genotipini aniqlang. 

---

“Nursux Nuri”ATM Mirzayev Husniddin 
Aralash masala 
1.Kulrang tana kalta qanotli qiz ko`zli(otasi kulrang tana oq ko`zli) erkak 
drozafila hosil qiladigan gametalarni aniqlang.(krossingover 10%)