GENLARNING POLIMER TA'SIRI
Allel bo(lmagan genlarning polimeriya tipi dastlab 1909-yili shved genetigi Nilson Ele tomonidan aniqlangan. Polimeriya
irsiylamshning o‗ziga xos jihati shundan iboratki, allel bo‗lmagan dominant genlaming ozaro ta‘siri bir yo‗nalishli boiadi. Allel
bolmagan genlarning polimer irsiylanishi ikkiga: kumulyativ va nokumulyativ polimeriya xiliga ajraladi.
Kumulyativ poiimeriya ko‗proq miqdor belgilaming irsiylanishida namoyon boiadi. G‗o‗za o‗simligida tupdagi ko‗saklar soni,
chigitining ogirligi, poyaning uzunligi polimer irsiylanishga misoldir. Polimeriyada allel boimagan genlar bir yo‗nalishda ta‘sir ko‗r sat
ganligi uchun ularni bir xil harflar bilan belgilanadi va ularni allel bo‗lmagan genlar indeksida ko‗rsatiladi. Masalan A
1 ,
A
2 .....
a
1 ,
a
2
bu
misolda A
1
va A
2
genlari bir-biriga allel bo‗lmagan genlardir.
Nilson Ele tajribalarida bug‗doy doni po‗stlog‗ining qizil rangi bitta, ikkita, uchta allel bomagan genlar ta‘sirida rivojlanishi malum
bo‘lgan.
Qizil va оqdоnli bug‘dоy chatishtirilganda F2 da mоnоgibrid chatishtirishga хоs bo‘lgan 3:1 nisbat yuz bеrgan. Kеyinrоq dоni
shunday, ya‘ni qizil tusdagi bоshqa bug‘dоy fоrmasini (CCDD х ccdd) chatishtirib CcDd оraliq tuslidоn оladi. Bunda 15 qism
qizil, 1 qism оq dоnli bo‘ladi. 15 qism to`q qizildan оch qizilga o‘zgarib bоradi. Bunda allеl bo`lmagan C va D gеnlar dоnning
rangini bеlgilaydi. Rеsеssiv (ccdd) gеnlar оq rang hоsil qiladi.
Rangning o‘zgarishi gеnоtipda ishtirоk etuvchi dоminant gеnlar sоniga bоg‘ liq. 1 to`q qizil, 4 qizil, 6 оq qizil,4 juda оch qizil, 1 оq
Agar genotipda AjAjA^A^ bo‗lsa don qizil, uchta dominant gen bo‘lsa och qizil, ikkita dominant gen bo‘lsa pushti, bitta dominant
gen bo‘lsa och pushti, genotipda dominant gen bo‘lmasa a1a1a2a2 bug‘doy oq rangda boiadi. Genotipda dominant genlar qanchalik
soni ko‗p boisa, rang shunchalik ko‗proq namoyon boiadi, ya‘ni dominant genlar soni kopaygan sari ularni belgini namoyon bo‗Iishiga
ulushlari qo‗shilib boradi.
Bug‗doy doni po‗stlog‗ining rangini Ғ2 da namoyon bo‗lishi fenotipik jihatdan 1:4:6:4:1 sxemada bo‗ladi. Agar belgining rivojlanishi
uch xil dominant allel bo‗lmagan genlaming ta ?sirida amalga oshsa F2 da fenotip 1:6:15:20:15:6:1 sxemada xilma-xillik
Ko‗proq miqdor belgilaming irsiylanishida namoyon boladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |