Genetikada ehtimolliklar
Download 0.82 Mb. Pdf ko'rish
|
1. Extimollar nazaryasining genetik masalalariga tadbiqlari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ehtimolliklarni qoʻshish qoidasi
|
A
a A AA Aa a Aa aa Pennet katakchasining oʻng ustuniga mos keluvchi ota organizmidan a gametani olish ehtimoli 1/2 ga teng. Shunga oʻxshab, Pennet katakchasining quyi qatorida joylashgan ona organizmdan a gameta olish ehtimoli ham 1/2. Ushbu ustun va qatorning kesishmasi, ya ʼni jadvalning oʻng quyi katagi ota hamda onadan a gametani olishning umumiy ehtimolligini namoyon etadi (bu holatda Pennet katakchasidagi toʻrtta katakdan biri yoki 1/4 ehtimollik). Xuddi shunday natijani Pennet katakchasidan foydalanib topish ham mumkin edi, lekin, qizigʻi, ikkala yoʻlning yuqoridagi mantiqiy asosini topish uchun qancha yillar sarflaganmiz! Ikkala usuldagi yagona farq shuki, Pennet katakchasida hisoblashni vizual bajaramiz: unda har bir ota- onaning a gametalari 1/21/21, slash, 2 ehtimollik bilan qator va ustunlardan biriga yoziladi. Qator hamda ustunning kesishishidan hosil boʻlgan jadvaldagi 444 ta katakchadan 111 tasi ikkala ota-onadan ham a gameta olish ehtimoli 1/41/41, slash, 4 ekanini koʻrsatadi. Ehtimolliklarni qoʻshish qoidasi Baʼzi genetik masalalarda bizdan bir qancha hodisalardan birortasining sodir boʻlish ehtimolligini topish talab etiladi. Bu holatda ehtimollikning yana bir boshqa qonuni – ehtimolliklarni qoʻshish qoidasini qoʻllashimiz mumkin. Ehtimolliklarni qoʻshish qoidasiga koʻra, oʻzaro bogʻliq bir qancha hodisalarning sodir boʻlish ehtimoli har bir hodisa ehtimolligining yigʻindisiga teng. Masalan, narda toshini tashlaganimizda har qanday berilgan sonni olish ehtimoli 1/61/61, slash, 6 ga teng boʻladi, lekin har safar oltita raqamdan faqat bittasini olishimiz mumkin. Bir yoki olti raqamini hech qachon bir vaqtda ololmaymiz; bu hodisalar bir- birini inkor etadi. Shunga koʻra, narda tashlanganda bir yoki olti raqami tushishi ehtimoli: (1 raqamining tushish ehtimoli) + (6 raqamining tushish ehtimoli) = (1/6) +(1/6) = 1/3(1/6)+(1/6)=1/3left parenthesis, 1, slash, 6, right parenthesis, plus, left parenthesis, 1, slash, 6, right parenthesis, equals, 1, slash, 3 ga teng. Ehtimolliklarni qoʻshish qoidasiga “yoki” qoidasi deb qarash mumkin: agar X yoki Y hodisalardan birining ehtimolligi qaralayotgan boʻlsa hamda ular oʻzaro bir-birini inkor etuvchi boʻlsa, yaʼni berilgan vaqt mobaynida hodisalardan faqat birinchisi yoki ikk inchisi sodir boʻlsa, ushbu holatda natija X va Y ehtimolliklarni qoʻshish orqali topiladi. Misol sifatida Aa x Aa chatishtirish natijasida hosil boʻluvchi dominant fenotipli avlodlar (AA yoki Aa genotip) ulushini topishda ehtimolliklarni qoʻshish qoidasidan foydalanamiz. Bu chatishtirishda dominant fenotipni hosil qiluvchi uch xil hodisa boʻlishi mumkin: Ikkita A gameta qoʻshilib, AA genotipni hosil qiladi yoki ona organizmning A gametasi ota organizmning a gametasi bilan qoʻshilib, Aa hosil qiladi yoki ona organizmning a gametasi ota organizmning A gametasi bilan qoʻshilib, Aa genotipni hosil qiladi. Yuqoridagi urugʻlanish jarayonlari orasida faqatgina uchtadan bittasi bir vaqtda sodir boʻlishi mumkin (ular oʻzaro bir-birini inkor etadi). Shuning uchun b unday “yoki” holatlarda, hodisalar bir-birini inkor etuvchi boʻlganda ehtimolliklarni qoʻshish qoidasidan foydalanamiz. Yuqoridagi qoidadan foydalanib har bir hodisaning uchrash ehtimoli 1/41/41, slash, 4 ekanini koʻrishimiz mumkin. Demak, dominant fenotipli avlodlarning uchrash ehtimoli: (onadan A va otadan A ning ehtimoli) + (onadan A va otadan a ehtimoli) + (onadan a va otadan A ning ehtimoli) = (1/4) + (1/4) + (1/4)= 3/4(1/4)+(1/4)+(1/4)=3/4left parenthesis, 1, slash, 4, right parenthesis, plus, left parenthesis, 1, slash, 4, right parenthesis, plus, left parenthesis, 1, slash, 4, right parenthesis, equals, 3, slash, 4 ga teng. Pennet katakchasi ehtimolliklarning qoʻshish qoidasini qanday namoyon etishi koʻrsatilgan rasm. Pennet katakchasi: Download 0.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|