Genotsid – insoniyatga qarshi eng xavfli jinoyat

3. SSSRdagi genotsidlar 
Ikkinchi jahon urushi ayni avjiga chiqqan 1943-yil kuzida Stalinning bir 
nechta millatni surgun qilish haqidagi qarori chiqadi. Avvaliga chechenlar, 
ingushlar, qorachoylar, keyin esa, 1944-yilda qrimtatarlar, mesxeti turklar “vatanga 
xiyonat”da ayblanib, surgun qilingan. SSSRning vorisi Rossiya bu surgunlarni 
genotsid deb tan olmaydi. Ammo ko‘plab nufuzli xalqaro tashkilotlar Stalinning 
ishlarini genotsid deb ataydi. 
2. Bosniyadagi genotsid 
90-yillarda SSSR ortidan ergashgan ko‘plab sotsialistik davlatlarda ham 
hukumat o‘zgardi va ularning aksariyati sotsialistik tuzumdan voz kechdi. 
Yugoslaviya ham sotsialistik lagerga kiruvchi davlat edi. Uning tarkibida oltita 
ittifoqdosh respublika bor edi. SSSR tarqab, undagi ittifoqdosh respublikalar 
mustaqil bo‘lganidan so‘ng Yugoslaviya tarkibidagi ittifoqdosh respublikalar ham 
5
 
https://www.bbc.com/news/world-11108059
 

---

6 
birin-ketin mustaqillik e’lon qila boshladi. Rossiyadan farqli ravishda, 
Yugoslaviyada hukmron bo‘lgan Serbiya ittifoqdosh respublikalarning mustaqil 
bo‘lib ketishiga ko‘nmadi va qonli mojaro kelib chiqdi. Bosniyada yashovchi aholi 
orasida islom diniga va nasroniy diniga birday e’tiqod qiladiganlar bor edi. Bu 
mintaqada 1992-yildan 1999-yilgacha davom etgan mojaroda eng ko‘p jabr 
chekkanlar musulmon aholi bo‘ldi. Birgina Srebrenitsada 30 mingdan ortiq 
musulmon qirib tashlandi. 
1. Xolokost 
Yahudiy millati tarixda ko‘p azoblarga yo‘liqqan. Misrda, Rimda, o‘rta 
asrlarda Aragonlik Izabella davrida quvg‘inlarni boshidan kechirgan. Ammo 
birontasi bu millatni genotsid qilish darajasiga bormagan. XX asrning birinchi 
yarmida Germaniyani natsional-sotsialistlar egalladi. Ularning lideri Adolf Gitler 
Uchinchi reyx o‘rnatilganini e’lon qildi. 1938-yildan boshlab Yevropadagi 
davlatlarni birin-ketin bosib ola boshladi. Oxirida SSSRga hujum qildi va Moskva 
ostonalarigacha keldi. Gitlerchilar Yevropani bosib olar ekan, yahudiylarni alohida 
ajratib olib, legarlarga joylashtirdi. Lagerlarda ular ustidan tadqiqotlar o‘tkazdi. Gaz 
kameralariga qamab, o‘ldirishdi; hatto terisini shilib, sanoatda ishlatishdi, 
suyaklaridan o‘g‘it qilishdi. Umumiy hisob-kitoblarga ko‘ra, o‘shanda fashistlar 6–
7 million yahudiyni o‘ldirgan. Lagerlarda qolganini 1944-yildan so‘ng nemislar 
chekinayotganda ozod qilishgan.

---

7