Geo graf iya

reyka bilan o ‘lchanadi. Bir oy davomida y o g ‘gan y o g ‘in y ig ‘indisi oylik 
y o g ‘in b o ‘ladi. Yil davomidagi y o g ‘in m iqdori qo ‘shilib, y illik y o g ‘in 
miqdorini tashkil etadi. Masalan, Toshkentda bir yil davomida o ‘rtacha 
hisobda 400 m m ga yaqin y o g ‘in y o g ‘adi. Eng k o ‘p y o g ‘in fevral, 
m art oylariga to ‘g ‘ri keladi. Ekvator atroflarida esa y o g ‘ingarchilik yil 
b o ‘yi davom etadi. Eng k o ‘p y o g ‘in Tinch okeandagi Gavayi orollarida 
y o g ‘adi. Yillik y o g ‘in m iqdori 14400 mm ga teng. Y og‘inning k o ‘p 
yoki kam y o g ‘ishi joyning dengizlardan uzoq-yaqinligiga ham da k o ‘p 
85 
esadigan sham ollarga b o g ‘liq. Tog‘larning nam sham ollarga r o ‘para 
yonbag‘irlariga ham y o g ‘in k o ‘p y o g ‘adi.
Bizning Vatanimiz - O ‘zbekiston okean va dengizlardan uzoqda 
b o ‘lganligi uchun y o g ‘in kam y o g ‘adi. Ayniqsa, m am lakatim izning 
g ‘arbiy, sh im o li-g ‘arbiy tek islik q ism larid a y o g ‘in ju d a kam . B ir
edurtm_uz
Y
E
R
N
IN
G
H
A
V
O
Q
O
B
IG
T
— 
ATMOSFERA

---

Y
E
R
N
IN
G
H
A
V
O
Q
O
B
IG
T
— 
ATMOSFERA
86
Q edurtm _uz
58-rasm. Bulutlarning turlari.
yillik y o g ‘in m iqdori b o r-y o ‘g ‘i 200 m m atrofida b o ‘ladi. Shuning 
uchun ekinlarni su g ‘orm asdan dehqonchilik qilib b o ‘lmaydi. Lekin 
m am lakatim izning sharqiy va jan u b i-sh a rq iy qism idagi to g ‘li h u ­
dudlarda y o g ‘in ancha k o ‘p - 800-900 m m gacha y o g ‘adi. Shuning 
uchun to g ‘larda o ‘simlik k o ‘p, suv ancha serob (nega to g ‘larda y o g ‘in

---

Q edurtm _uz
k o ‘p y o g ‘a d i?). Q ish lo q x o ‘ja lig i u ch u n , 
um um an o ‘sim liklar uchun y o g ‘in m iqdori, 
n amlik qancha b o ‘lishi kerak? Buning uchun 
nam lanish darajasi tusunchasini, uni qanday 
aniqlashni bilishim iz kerak.
N a m la n is h d a r a j a s i deb y illik y o g i n
miqdorining yillik mumkin b o ‘lgan bug‘lanish 
m iq d o rig a n is b a tig a ay tilad i. Y a’n i y illik
y o g ‘in m iq d o rin i y illik m u m k in b o ‘lg an
b u g ‘lanish m iqdoriga taqsim lab aniqlanadi. 
M a salan , T o sh k en t sh a h rid a y illik y o g ‘in 
m iqdori o ‘rtacha 400 mm, m um kin b o ‘lgan 
b u g ‘lanish esa 1600 mm deylik. Binobarin, 
namlanish darajasi 400 mm : 1600 mm = 0,25. 
Odatda, o ‘sim liklar uchun nam lanish darajasi 
1,1 dan 0,9 gacha b o ‘lganda eng qulay sharoit 
b o ‘ladi. D em ak, Toshkent shahrida nam lik 
sharoiti qulay emas. N am yetishm aydi. Shuning uchun ekinlar va 
daraxtlarni sug‘orib turish zarur.
59-rasm. Yog‘in