Geo graf iya

o ‘Ichagich.
Tayanch so‘z va tu sh u n ch alar 
H avoning nam ligi 
M utlaq nam lik
Nisbiy nam lik 
To‘p -to‘p bulut
Q at-qat bulut 
Patsim on bulut
Shudring 
Qirov
Tuman 
N am lanish darajasi
1. Havoning mutlaq namligini tushuntirib bering.
2. Bulut nima? Uning qanday turlarini bilasiz?
3. Yog‘in qanday hosil bo‘ladi?
4. Quyidagi rasm larda bulutlarning qaysi turlari ko‘rsa- 
tilgan? Ularning qaysinisi yer yuzasiga eng yaqin, qaysi 
eng balandda joylashgan va qaysi biri eng ko‘p yog‘in 
olib keladi? O ‘zbekistonda yoz va qish fasllarida qu- 
yidagilardan qaysi bulut turi ko‘p uchraydi?
87
Y
E
R
N
IN
G
H
A
V
O
Q
O
B
IG
‘I 
— 
ATMOSFERA

---

Y
E
R
N
IN
G
H
A
V
O
Q
O
B
IG
T
— 
ATMOSFERA
О 
edurtm_uz
26
-§. 
A M A L IY M A S H G ‘u L o T
I v a ria n t. S ham olning y o ‘n a lish i v a k u c h in i an iq lash .
Bu amaliy ishni bajarish uchun quyidagilarni bilish zarur:
1. Shamol nima? Shamol y o ‘nalishi qaysi asbob yordam ida aniq- 
lanadi?
2. Shamolning kuchini qanday aniqlash mumkin?
T opshiriq. 1) quyidagi holatlardan qaysi birida shamol kuchliroq
esishini aniqlang va ularni tartib bilan joylashtiring:
a) 718 mm Hg —► 701 mm Hg
b) 685 mm Hg 
— 724 mm Hg
c) 749 mm Hg —► 726 mm Hg
d) 678 mm Hg 
— 693 mm Hg
2) agar siz yashayotgan hududga sham ollar qishda shim oldan, 
bahorda g ‘arb va jan u b i-g ‘arbdan, yozda janubdan essa ularni qanday 
nomlaymiz?
II v a ria n t. « S h a m o lla r guli»ni chizish.
Bu amaliy ishni bajarish uchun quyidagilarni bilish zarur:
1. «Sham ollar guli» nima?
2. «Sham ollar guli»ni qanday chizish mumkin?
B iror jo y d a m uayyan vaqt (yil, oy, hafta) davom ida esgan sha-
m ollarning y o ‘nalishini k o ‘rsatuvchi chizm a «sham ollar guli» deb 
88 
ataladi. «Shamollar guli» ni chizish uchun biror nuqta belgilanib, unga 
ufq tomonlari y o ‘nalishi chiziqlari chiziladi va shu chiziqlarda shamol- 
larning esish tom onlari nuqtadan boshlab m utanosib ravishda belgilab 
chiqiladi. Shunda har bir chiziqning uzunligi shamol shu tom ondan 
esgan kunlar soniga m os b o ‘ladi. Shundan so‘ng chiziqlar uchi bir- 
lashtiriladi va «sham ollar guli» hosil b o ‘ladi.

---

N a m u n a . Term izda bir oy davom ida sham ollar quyidagi y o ‘na- 
lishlarda esgan: shimoldan 4 kun, shim oli-sharqdan 1 kun, sharqdan 
3 kun, janubi-sharqdan 5 kun, janubdan 8 kun, jan u b i-g ‘arbdan 6 kun, 
g ‘arbdan 3 kun va shim oli-g‘arbdan 1 kun. Ushbu m a’lumotlar asosida 
«sham ollar guli»ni chizing.
B a ja ris h . «Sham ollar guli»ni chizish uchun, dastlab m asshtab 
tanlab olamiz. M asalan, m asshtab 1 santim etrda 2 kun. Biror nuqta 
tanlab, undan ufq tom onlarini k o ‘rsatuvchi chiziqlarni o ‘tkazam iz va 
masshtab asosida shamol esgan kunlarni chizmaga tushiramiz. Natijada 
«sham ollar guli» hosil b o ‘ladi (60-rasm).
T o p s h ir iq . 1) m a rt o y in in g
dastlabki 15 k u n lig id a B uxoroda 
sham ol quyidagi y o ‘n alish lard an
esgan: shim oldan 2 kun, shim oli- 
sharqdan 1 kun, sharqdan 1 kun, 
jan u b i-sh arq d an 2 kun, jan u b d an
1 k u n , j a n u b i - g ‘a rb d a n 2 k u n , 
g ‘arbdan 4 kun, shim oli-g‘arbdan
2 k u n . U s h b u m a ’lu m o tla rd a n
fo y d a la n ib , « s h a m o lla r g u li» n i 
chizing.
2) 
T o sh k e n t sh a h rid a fe v ra l 
oyining so‘nggi 15 kunligida sha­
m o l q u y id a g i y o ‘n a lis h la r d a n
esgan: shim oldan 3 kun, shim oli- 
sharqdan 2 kun, sharqdan 1 kun, 
ja n u b i-sh a rq d a n 1 kun, ja n u b d a n 1 kun, ja n u b i- g ‘arb d an 2 kun, 
g ‘arbdan 1 kun, sh im o li-g ‘arbdan 4 kun. U shbu m a ’lu m o tlard an
foydalanib, «sham ollar guli»ni chizing.
I l l v a ria n t. H avo n a m lig in i hisoblash.
Bu amaliy ishni bajarish uchun quyidagilarni bilish zarur:
1. Havoning m utlaq namligi deb nim aga aytiladi?
2. H avoning nisbiy nam ligi deb nim aga aytiladi?
T o p sh iriq : 1. Quyidagi jadvalning b o ‘sh kataklarini to ‘ldiring:
edurtm_uz
Y
E
R
N
IN
G
H
A
V
O
Q
O
B
IG
T
— 
ATMOSFERA

---

Y
E
R
N
IN
G
H
A
V
O
Q
O
B
IG
‘I 
— 
ATMOSFERA
Q edurtm _uz