Geodeziya II faniga oid glossariy Abu Rayxon Beruniy

---

1 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
GLOSSARIY 

---

2 
Geodeziya – II faniga oid glossariy 
 
Abu Rayxon Beruniy O’rta Osiyo va Xurosandagi ilm – fanni XI – XII asrlarda  
Abu Rayxon Beruniy asarlarisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. U 973 yili 4-sentyabrda 
Xorazmda Kot shahrida tug’ilgan (hozirgi Beruniy shahri o’rnida bo’lgan). 
Ma’lumotlarga qaraganda uning 113 asari bo’lgan shulardan: 70 tasi astronomiyaga, 20 
tasi matematikaga, 12 tasi geografiya va geodeziyaga, 4 tasi kartografiyaga, 3 tasi 
iqlimga va hakozolarga tegishlidir. Olimning eng yirik asarlaridan “Qonuni Mas’udiy” ni 
1037 yillarda ya’ni umrining so’ngi yillarida yozib tamomlagan, uni o’sha davrning 
podshosi Sulton Ma’sudga bag’ishlangan. 
Xoji Yusuf – 1842 yilda Xo’jandda tug’ilgan va diniy maktabda o’qib, 13 yoshida 
Arabistonga borib 7 yil yashab arab va yunon tillarini o’rgangan. 1929 yilda Xoji Yusuf 
Xo’jand shaxrida vafot etgan. Samarqanddagi O’zbekiston xalqlari tarixi va madaniyati 
muzeyida Xoji Yusuf Mirfayozov tomonidan yasalgan globus bor. Uning bo’yi 117 sm, 
Yer shari aylanasi uzunligi esa 160 sm. Masshtabi 1: 25 000 000 bo’lib, 1 sm. da 250 km. 
ga to’g’ri keladi. 
Eratosfen – “Geografiya” nomli dastlabki asar yunon geogrifi, kortografi, 
astronomiya va matematigi Eratosfen tomonidan yozilgan. Uning dunyo kartografiya 
faniga ko’shgan xissasi juda kattadir. Uning rahbarligida Yer yuzidagi joylarning 
o’rinlari, kenglik va uzoqliklar oralig’ini aniqlash va gradus o’lchash yo’li bilan aniq 
o’lchash usullari ishlab chiqilgan.
Meridian – Shimoliy hamda janubiy geografik qutblarni birlashtiradigan va 
muayyan nuqtadan o’tgan, paralellar bilan tutashib 90
0
li burchak hosil qiladigan 
chiziqlar meridian deyiladi.