Geog 1 (38-янги). p65

Dunyo okeanining qismlari dengiz, qo‘ltiq, bo‘g‘izlardan
iborat. Okeanlar bir-biridan geografik o‘rni, geologik tuzilishi,
biologik xususiyatlari bilan farq qiladigan bir butun tabiat
komplekslaridir.
Dengizlar — okeanning bir qismi bo‘lib, ular Dunyo okea-
nidan quruqlik yoki orollar, yarimorollar va suvosti relyefining
ko‘tarilgan joylari bilan ajralib turadi. O‘zining geografik o‘rni
va havzalarining xususiyatiga qarab 3 turga bo‘linadi: 1) mate-
riklar orasidagi dengizlar; 2) materik ichkarisidagi dengizlar;
3) chekka dengizlar.
Okeanning (dengiz yoki ko‘lning) quruqlik ichkarisiga kirib
turgan qismi qo‘ltiq deb ataladi. Bengaliya, Meksika, Gudzon,
Katta Avstraliya, Alyaska kabi qo‘ltiqlar eng katta qo‘ltiqlardir.
Okeanlarni (dengiz yoki ko‘llarni) bir-biri bilan qo‘shib
turadigan kambar suv bo‘g‘iz deyiladi. Bularga Dreyk, Mo-
zambik, Gibraltar, La-Mansh va boshqalar misol bo‘ladi.
Dunyo okeanini birinchi bo‘lib niderlandiyalik olim B. Va-
renius 1650- yilda beshta okeanga ajratgan (Tinch, Atlantika,
Hind, Shimoliy va Janubiy Muz okeanlari). Keyinchalik, tad-
qiqotchilar uni uchta (Tinch, Atlantika, Hind), to‘rtta (Tinch,
3 — A. Soatov, A. Abdulqosimov, M. Mirakmalov

---

34
Atlantika, Hind, Shimoliy Muz) okeanlarga ajratishgan. Ho-
zirgi paytda beshinchi — Janubiy Muz okeanini ham ajratish
haqida fikrlar bor. Dunyo okeanida jami 67 ta, quruqlikda esa
2 ta (Kaspiy va Orol) dengiz ajratilgan (8- rasm).
67
8- rasm. Dunyo okeani va uning qismlari.
Chegaralar: a — okeanlar; b — dengizlar. Atlantika okeani dengizlari:
1. Boltiq. 2. Shimoliy. 3. Irlandiya. 4. O‘rta. 5. Alboran. 6. Balear. 7. Liguriy.
8. Tirren. 9. Adriatika. 10. Ioniya. 11. Egey. 12. Krit. 13. Marmar. 14. Qora.
15. Azov. 16. Karib. 17. Sargasso. 18. Skosha. 19. Ueddell. 20. Lazarev. Tinch
okean dengizlari: 21. Bering. 22. Oxota. 23. Sharqiy (Yapon). 24. Sariq.
25. Sharqiy Xitoy. 26. Janubiy Xitoy. 27. Filiðpin. 28. Sulu (Sibiryan,
Basayas, Samar, Samotor, Mindano dengizlari bilan). 29. Sulavesi. 30. Moluk.
31. Xalmaxer. 32. Seram. 33. Yava. 34. Bali. 35. Flores. 36. Savu. 37. Banda. 38.
Yangi Gvineya. 39. Solomon. 40. Marjon. 41. Fiji. 42. Koro. 43. Tasman.
44. Ross. 45. Amundsen. 46. Bellinsgauzen. Hind okeani dengizlari: 47. Qizil.
48. Arabiston. 49. Andaman. 50. Timor. 51. Arafur. 52. Dyurvill. 53. Mouson.
54. Deyvis. 55. Hamdo‘stlik. 56. Kosmonavtlar. 57. Riser-Larsen. Shimoliy Muz
okeani dengizlari: 58. Grenlandiya. 59. Norvegiya. 60. Oq. 61. Barens.
62. Kara. 63. Laptevlar. 64. Sharqiy Sibir. 65. Chukotka. 66. Bofort. 67. Baffin.
Berk havza dengizlari: 68. Kaspiy. 69. Orol.
a
b

---

35