Geografiyasi
Download 32 Kb. Pdf ko'rish
|
|
TRANSPORTI J a n u b i - g ‘arbiy Osiyo m a m la k at la r id a t ransport nisbatan yaxshi rivoj- lanmagan. Eng o m m a v i y t ra ns po rt hi sob l an a di ga n t e m i r y o ll t ra ns po rt i, asosan, Tu rk i ya , Er o n, Kavkazorti Respubl ikalari u c h u n aha mi yat l i. Sh u bilan birga, Afg' oniston va ko' pgi na Arab mamla ka tla rida temiryo41ar u m u m a n y o kq. A vt o mo b i l t rans port i h a m Tur kiya, O krtayer d e ng iz bo 'y i va K a v kazorti mamlakatlarini h i sobl ama ga nda yetarlicha taraqqiy e tmagan. Dengiz transporti esa m a ’lum darajada Turkiyada ahamiyatliroq. Boshqa davlatlarda esa ul ar d e n gi z b o ‘yida j o y l a s h g a n boMishlariga q a r a m a y , bu t r a n s p o r t t a r m o g bi j u d a kuchsiz. Fors q o i t i q b o lyi mam la ka t la r id a neftni eksportga c h i q a r i s h g a i xtisoslashgan por t xo' jaliklari yaxshi r ivoj langan. M a m l a - ka tl arn in g ichki yuk t as hi shida o t - ul o v va t uyal ar x i z m a t i d a n hali h a m foydalaniladi. ICHKI TAFOVUTLARI J a n u b i - g ‘arbiy Osiyo mamlakat lar i iqtisodiy rivojlanish xususiyatlariga k o' ra k o ‘p tarmoqli va t or ixtisosli m a ml ak a tl ar guruhlariga b o l i n a d i . K o bp t ar moqli m a m l a k a t l a r gu r uh i m i n t a q a n i n g shimoli va s himol i- g ba r b i d a j o y l a s h g a n Turkiya, Isroil, Er on, Livan, Ki pr , q i sma n Suriya, Iroq h a m d a Kavkazorti respublikalaridan tashkil topgandir. Ul arda ishlov beruvchi s a noa t k o ' p r o q rivojlangan. Qi shloq x o ljaligi va t ra ns po r t h a m nisbatan yaxshi iqtisodiy k o brsatkichlarga ega. H a r bir m a m l a k a t d a yaxshi r iv oj langan r a y o n l a r bilan birga a n c h a sust rivo jl an ga n h u d u d l a r h a m mavjuddir. T o r ixtisosli m a m l a k a t l a r gur uh ig a , asosan, Fors q o i t i q b o ‘yi m a m lakatlari kiradi. U l a r n i n g i q ti s od iy - ij ti mo iy hayoti a ks ar iyat neft qazib chiqarish, uni qayta ishlash va eksportga chiqarish bilan t o l a b o g l a n g a n . 144 Dcyarli b a r c h a iqtisodiy faol aholi neft m a j m u a s i d a xi zma t qiladi. Bu maml ak at la r neft qazib chiqarish va uni tashqi boz orda sotishdan j u d a katta d a r o m a d oladilar. Savol va topshiriqlar 1. O 'q u v q o 'l la n m a s i m atn i va atlas ( 4 1 - bet) m ateria lla rid an fo ydalanib . m i n t a q a n i n g k o 'p t a r m o q l i a s o s iy s a n o a t m ark azlari va ular j o y l a s h g a n d a v l a t l a r n i a n i q l a n g . M i n t a q a m a m l a k a t l a r i s a n o a t i n i n g r i v o j l a n i s h ko'rsatkichlariga ko'ra rivojlangan va kam rivojlangan davlatlar guruhlariga ajrating h a m d a ularni vo z u v siz xaritalarga tushiring. 2. O 'q u v q o 'lla n m a si mat ni va atlas ( 4 1 - bet) materiallari aso sid a m i n ta q a n in g q is h lo q x o'jaligi ishla b c h iq a r i s h i g e o g r a f i y a s i n i o ' r g a n i n g . U n d a , b i r i n c h i d a n , s u g ' o r i l a d i g a n m a y d o n l a r k e n g t a r q a l g a n m a m l a k a t l a r n i , q a n d a y d a r y o l a r d a n s u g ' o r i s h d a f o y d a l a n i s h i n i ; i k k i n c h i d a n , a s o s i y d e h q o n c h il ik va cho rv a ch ilik mam lakatlarini aniqlang. 53- §. Janubi-sharqiy Osiyo davlatlari: geografik o ‘rni va demografik salohiyati S ubr egion m am la ka tl ar i Os iyoning H i n d i - X i t o y va Ma la k ka y a ri m- or ol la ri , M a l a y y a a r x i p e l a g i o r o ll a ri n i o Lz ichiga oladi. Bu r e g i o n d a Br une y, V e t n a m , I n d o n e z i y a , K a m b o d j a , Laos, Ma la yz iy a , M y a n m a , S i n g a p u r , T a i l a n d va F i l i p p i n da vl at la r i j o y l a s h g a n . I k ki n c h i j a h o n urushiga q a da r Buyuk Britaniya, Fransiya, G ol l and i ya la rni ng m u s ta ml a - kalari b o i i b kelgan bu m aml ak at la r o kz mustaqilliklarini, asosan, 1945 — 1984- yillar orasida q o l g a kiritdilar. H u du d i 4,4 mln. k m 2 b o i i b , uni ng y a r m i d a n k o lpi or oll ard a n ibo- r a t di r . J u m l a d a n , r e g i o n n i n g e n g yi ri k d a v l a t i b o l g a n I n d o n e z i y a , s huningdek, Filippin davlatining hududi minglab orollarda joylashgan. Iqtisodiy-geografik o ‘rni, asosan, a n c h a qulay. Region I G O ' sining qulayligi, avvalo, Ye v ro p ad an Ti n c h o k e a n havzasi m aml ak a tl ar ig a olib b o ra di g an s er qa t no v savdo v o l i ustida joylashganli gi bilan b e lg i l a n a d i . Zero, Laosdan boshqa r egionning b archa mamlakatlari d e ng iz b o‘yida yoki orollarda joylashgandir. Bu holat m a ml ak a la r iqtisodiy hayotida ijobiy rol o ' y n a m o q d a . TABIIY SHAROITI VA TABIIY RESURSLARI Mi nt aq a mamlakatlari yer yuzasining deyarli yarmi t o g l a r va t o gkoldi balandl ikl ari dan iborat. Ayniqsa, h u d u d n i n g shimol iy va k o ‘plab orollar h u d u d i n i n g asosiy qi smi ni t o g l a r egallaydi. H u d u d d a , a yniqs a, I n d o neziya va Fili ppinda o i i l a b harakatdagi va s o i i g a n vulqonlar mavjuddir. U n d a vaqt-vaqti bilan kuchli zilzilalar b o i i b turadi. Mi nt a qa da xilma-xil qazilma boyliklar bor. Ayniqsa, qalayi, volfram kabi r an g d o r m et a ll a rni ng yirik konlari bor. S h u n i n g d e k , rux, q o lrg‘o- shin, t e m i r rudasi, turli n o d i r va asl met all ar, k o kmir, neft, tabiiy gaz boyliklariga h a m ega. Keyingi yillarda dengiz sayozliklaridan ancha istiqbolli 10 — A. Q a y u m o v , I. Safaro v. M. T il la b o y e v a 145 146 neft va gaz konlari topil moqda. Yer osti boyliklariga, ayniqsa, Indoneziya, Malayziya, Bruney, Ve t na m kabi davlatlar a n c h a boy. Jan ub i- sh ar qi y Osiyonning iqlimi musson tiplidir. U, a y n i q s a , materik va unga tutash orollarda yaqqol seziladi. A H O L I S I Hozirgi va qt da J a n u b i - s h a r q i y Os iy on ing aholisi 500 mln. ki shidan ortiqdir. M i n t a q a d a aholi tabiiy o bsish hisobiga a n c h a tez (yiliga 9 mln. kishi) o ' s m o q d a . A h o l i n i n g o ksish s u r ’atlari K a m b o d j a , Laos, V e t n a m kabi mamla ka tla rda, ayniqsa, yuqori. Ularda tabiiy o ksish har 1000 kishiga 24 — 28 kishidan t o Lg kri keladi. Ni s b a t a n yaxshi rivojlangan Si ngapur, Tailand, Indonezi ya kabi mamla ka tla rda esa bu k o ‘rsatkich, aksincha, past. Ul arda bu k o krsatkich 1 2 — 16 kishinini tashkil qiladi. A h o l i m i n t a q a b o ' y l a b n o t e k i s j o y l a s h g a n . 0 ‘r t a c h a h a r 1 k m 2 ma yd o ng a 122 kishidan aholi to' g' ri kelgani holda bu kokrsatkich V e t na m, Filippin, T a il an dd a2 00 kishini tashkil qiladi. Indonezi yani ng Yava oroli va Singapurda esa aholining o ‘rtacha zichligi 2 — 2,5 ming kishidan ortadi. Shu bilan birga, Laos, Kambodja, Bruney kabi davlatlarda aholining o ‘rtacha zichligi l k m 2 ma ydonga 35 — 40 kishini tashkil qiladi. 54- §. Xo‘jaligi, transporti, tashqi iqtisodiy aloqalari va ichki tafovutlari J an ub i -s har qi y Osiyo 70- yillargacha j a h o n n i n g eng qoloq o l k a l a r i d a n biri b o l i b kelgan edi. Ichki iqtisodiy rivojlanish omillari va xorijiy investitsiyalardan samarali foydalana olganliklari sababli 70- yillar d avomi da , m a ’lumki, Osiyoda bir qa to r yangi industrial m aml ak at la r shakllandi. Ana s hu nd a y m aml ak at la r qatoriga J a n u b i- s ha rq i y Os iyoning dastlab Si ngapur, s o ‘ngra Malayziya, Tailand davlatlari h am qo'shildilar. I ndoneziya, Fili ppin va Bruneyning h a m ijtimoiy hayotida keskin j onla nis hl ar ko'zga t as hl a nmo q da . Shuni ng b i la n b i r q a t o r d a , m i n t a q a d a g i V e t n a m , K a m b o d j a , Laos, M y a n m a davlatlari xo'jaligining rivojlanish darajasiga k o ‘ra oddi v rivojlanayotgan mamlakatlari qatorida qolib kelmoqda. S h u n d a y qilib, hozirgi J an ub i- s har qi y Osiyo mamlakat lari xo'jaligida rivojlanish darajasiga kokra bir-birlaridan farq qiluvchi: a) rivojlanishda anc ha ilg'or boMgan yangi industrial mamlakatlarda industrial-agrar; b) rivojlana yotgan mamlakatlarda agrar-industrial ishlab chiqarish shakllandi. J a n u b i - s h a r q i y Osiyo mint aqasi iqtisodiyotida hozirgi v aqtda t ob ora s anoat ishlab c hiqarishi ning ahami yat i ortib b o r m o q d a . Hozirgi vaqtda j a h o n b o z o r i u c h u n t o v a r m a h s u l o t y e t k a z i b b e r a d i g a n o g ‘ir s a n o a t tarmoqlari k o ' p r o q rivojlanmoqda. T o g b- kon sanoati tez rivojlanmoqda. M e ta llu r g iy a sa n o a ti m i n t a q a d a d e y a r l i r i v o j l a n m a g a n . A s o s a n , c he td a n keltiriladigan metall asosida mashi nasozl ik sanoati Jan ub i- sh ar qi y Osiyoning Malayziya, Tailand, Indoneziya va Fi li ppin davlatlaridayaxshi 147 rivojlangan. El ektronika va elektrotexnika, r adiotexnika va t el emexanika, maishiy xizmat texnikasi mahsulotlarini ishlab chiqarish, ayniqsa. Singa- purda yuqori darajada rivojlangan. J a n u b i - s h a r q i y Osi yo m a m l a k a t l a r i i q t i s o d iy ot in i ng asosini qishloq x o ‘jaligi va u bilan bog'liq boMgan agro-sanoat tarmoqlari tashkil qiladi. Tabiiy sharoiti har yili 2 — 3 mart agacha turli ekinlarni ekib hosil olishga i mkon b e r a d i . S h u sababl i m a v j u d y e r m a y d o n l a r i d o i m o o ' s i b b o r a y o t g a n millionlab aholini zaruriy oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta' minlab kelmoqda. J a n u b i - s h a r q i y Osiyo q i sh lo q x o ‘j al igi da chorvachilik a n c h a sust rivojlangan. Barcha mamla ka tla rd a baliq ovlash bilan s hu g‘ullaniladi. Qi shloq xo'jalik mah su lo tl ar in i qayta ishlovchi yengil va oz iq -o vq at s anoat lar i a n c h a aha mi yat l i. G u r u c h m i n t a q a d a g i k o kplab m a m l a k a t l a r eksportining asosini tashkil qiladi. Bu b or ad a Tailand, M y a n m a , Ve t na m alohida ajralib turadi. Y og‘-m oy sanoati t ar mo qd ag i yana bir yirik sohadir. 0 ‘simlik moyi, a s o s a n , k o k o s v o n g ' o g ' i d a n o l i n a d i . J a h o n d a b u n d a y m o y n i i sh la b c h iq a ri s h va uni e ks port qi li shda h a m J a n u b i - s h a r q i y Osiyo m in t a qa s i y e t a k c h i l i k qiladi. B u n d a I n d o n e z i y a , M al ay z iy a , T a i l a n d n i n g hissasi a y n i q s a k a tt a . S h u n i n g d e k , c h o y ( I n d o n e z i y a , M a l a y z i y a , V e t n a m ) , q a n d - s h a k a r (Indoneziya, Malayziya, Fili ppin, Tailand) kabi oziq- ovqat mahsulotlari ishlab chiqar is hda h a m m int aqa maml ak at la ri ni ng roli ortib b or mo qd a. TRANSPORTI VA TASHQI IQTISODIY ALOQALARI Janubi-sharqiy Osivoda transportning o'ziga xos tarmoqlari rivojlangan. Ma ml akat lar iqtisodiyotida dengiz va darvo transportining roli katta. Te mir - y o l va avtomobil transporti mamlakat lar da ikkinchi darajali ahamiyatga ega. Havo transporti k o' pr oq xalqaro aloqalarda m u h i m o ‘rin tutadi. J an u b i - s h a r q i y Osiyo m a m la k at la r i rekreatsiva resurslariga j u d a boy boMganligi sababli, xalqaro turi zm va d a m olish tar moqlari j u d a tez rivoj- lanmoqda. JANUBI-SHARQIY OSIYONING ICHKI HUDUDIY TAFOVUTLARI M i n t a q a mamlakat lar ini bi r-biri dan farq qiladigan 3 g u ru hg a boMish mumkin. Bnlar: I. M alakka mamlakatlari — Malayziya, Si ngapur va Tailanddir. M i n t a qa h ud ud i ni ng 20 % aholisidan 16 foizini o 'z id a birlashtirgan bu m am l a k a t l a r aholi j o n boshiga tabiiy k auc huk, sholi, kokos xurmosi moyi y e ti s h t i r i s h d a j a h o n d a y e ta k c h i l i k qiladi. U l a r o g kir s a n o a t t a r m o q l a r i (elektr energiyasi, turli ke ma l ar va port texnikalari, elektrotexnika va neft kimyosi), yengil va o zi q- o vq a t sanoatlari mah s ul o tl a ri n in g k o bpgina xil- larini ishlab chiqarishda h a m birinchi o krinni egallaydi. Avt omobil va elektr metallurgiva korxonalari h a m faqat Malakka mamlakatlarida mavjud. 148 2 . O rollar m am lakatlari — I n d o n e z i y a , Br u ne y va F i l i p p i n l a r d a n iborat b o i i b , J a n u b i - s h a r q i y Os iy o n in g T i n c h va H i n d o ke an l ar i o r a- ligldagi minglab katta-kichik orollarda joylashgan. Indonezi yada 13,6 ming va Fili p p i n d a 7 mingdan ortiq orollar hisobga olingan. 3. H in d i-X ito y m am lakatlari V e t n a m , K a m b o d j a , M y a n m a , Laos davlatlaridir. T i p i k musson iqlimli bu m a m la k at la r tabiiy resurslarga boy. Bu m am l a ka t l a r iqtisodiyotining asosini, asosan, qishloq xo'jaligi va uning m ah s u l o t l a r i n i qayta ishlovchi yengil va o z i q - o v q a t sanoat i t a r m o q l a r i tashkil qiladi. '4У' Savol va topshiriqlar 1. A tlasga qarab ( 4 - 5 - betlar) J a n u b i- s h a r q iy O s iy o m i n t a q a s i n in g s i y o siy x a r i t a s i n i j a h o n n i n g a y r i m m i n t a q a l a r i b i l a n t a q q o s l a n g , u l a r n i n g o 'x s h a s h va farq q iluvchi to m o n la r in i aniqlang. 2. Atlasga qarab ( 4 0 - bet) m in ta q a q a n d a y tabiiy va m ineral resurslarga boy va q a n d a y resurslar taqchil eka n lig in i an iq lang. 3. M in t a q a d a aholi e n g zich va a k sin ch a , aholi a n c h a siyrak h u dudla rni a n i q lang, ularnin g sabab va om illarin i tahlil qiling. 4. M in t a q a n in g k o 'p c h i li k mam la katlari sa n o a t id a n im a u c h u n t o g ' - k o n s a n o a t i n i n g a h a m i y a t i k a t t a r o q va i s h l o v b e r u v c h i s a n o a t t a r m o q l a r i y a x sh i ri voj 1 an m a g a n ? 5. O 'ylab ko'ring: n im a u c h u n m in ta q a d e h q o n c h i l i g i n i n g asosiy t a r m o g l s h o l i c h i l i k d i r ? U n i n g b o s h q a e k in tu r la rid a n farq q i l u v c h i t o m o n l a r i n i tahlil qilin g. Afrika m a y d o n i n i n g kattaligi b o ‘y i c h a Y e v r o s i y o d a n keyingi yirik materik. Materik maydoni 29,2 mln. k m 2, unga tegishli orollar bilan esa 30,3 mln. k m 2., bu yer quruqlik yuzasining 1/5 qismi demakdi r. Orol- l ar idan M a d a g a s k a r en g yirigi h i s ob l an a di . H i n d o k e a n i d a j o y l a s h g a n Sokot ra , Z a n zi b ar , P e mb a, Mariya, K o m o r , Am i r a n t , Seyshel, M as k a - ren (Mavrikiy, Re yu no n va b.) va Atlantika o ke ani da joylashgan Madeyra, K a na r , K a b r o - V e r d e , Bioko, S a n - T o m e , P r i n s i p i , Vo z n e s e ni y a , Avliyo Yelena, T r i s t a n - d a - K u n y a orollari h a m Afrikaga qaraydi. Hozirgi vaqtda Afrikada j ami 57 maml ak at mavjud b o i i b , shularning k o kpchiligi iqtisodiy 8- mavzu. Afrika 55- §. Afrika mamlakatlarining umumiy tavsifi va tabiiy demografik salohiyati UMUMIY TAVSIFI 149 q ol oq m a m l a k a t l a r d a n iboratdir. Re sp ub l ik a la r ni ng soni 47 ta, m o n a r - xiyalar 3 ta, mus ta ml a ka la r 4 ta. G ' a r b i y Sahroyi Kabir, Eritreya h a m d a Moris oroli mamlakat lar ini ng m a q o m i n o m a ’lum. Afrika h u d u d i n i n g deyarli h a m m a s i kristall j in sl ar da n iborat b o l g a n qadimgi pl at f or ma da joylashgan. Sh u ni n g u c h u n h a m mat eri k ma gm at ik va m e t a mo r fi k jinslarga j u d a boy. Xr om, temir, marganes, ur an , mis, qalayi, kobalt, oltin, platina, asbest, slu da ni ng zaxiralari ul kandi r. M a te r ik n i n g g karbi y, m a r k a z i y va a y n i q s a , j a n u b i y q i s m l a r i d a yirik o l m o s ko n l ar i mavjud. Afrika boksit va fosforitlarning zaxiralari bo' yi cha d u ny od a yetakchi o ' r i n l a r n i egallaydi. U m u m a n o l g a n d a , Afrika d u n y o d a o lti n zaxirasi b o ' y i c h a birinchi o ‘rinni, o l mo s b o ' y i ch a ikkinchi o ‘rinni (Avstraliyadan keyin) egallaydi. U n g a d u n y o d a mavj ud x r o m, mar ga nes , fosforit zaxi- ralarining 2/ 3 qismi, mis, uran, boksit zaxiralarining 25 — 35 foizi, tabiiy gazning deyarli 1/5 qismi va neft zaxirasining katta qismi t o lg kri keladi. Afrika suv resurslariga boy. Yillik u mumi y suv oqimi 5 ming kub. km. dan ortiq, shundan 25 % i Kongo, 10 %i Zambezi ha md a 6 % i Niger daryolariga t o ‘g lri keladi. Nil daryosining yillik suv oqimi atigi 85 kub. km. ga teng, xolos. Afrika aholisining soniga k o bra (813 mln.) materiklar ichida Yevrosiyo- dan keyingi ikkinchi, uning o'sish s ur ’atlari b o ‘yicha esa birinchi o ' r in d a turadi. Afrika aholisi yiliga bir necha million kishiga kama ymo qda. Aholining t abiiy o ksish suratlari Ma rk a zi y, Sh a rqi y va G ' a r b i y Afrika m in t aq a la ri h a m d a mamlakat larida (Niger, Ch a d, Uga nda , Malavi, Gvineya, Angola, Mali , Ke n iy a , M A R va b.) a yn i qs a y uqo ri k o ‘r s at k i c hl a r bi lan i foda- lanmoqda. Ma zk ur mamlakat lar da t ugil is h koeffitsienti 50 promilledan h a m yuqoridir. Afrika o'lim darajasining yuqoriligi va aholi o lrtacha u m r davrining pastligi bo^yicha h a m ajralib turadi . U m u m i y o 4 i m koeffitsienti 8 — 10 p r o m i l l e n i , b o l a l a r o i i m i k oe ff its ient i esa 85 — 90 p r o m i l l e n i tashki l e tmoqda. Aholining o ‘rtacha u m r ko'rish davri 55 yoshdan oshmaydi. Yirik, o krta va kichik shaharlar miqdori katta b o l g a n hud udl ar qatoriga Nil deltasi, Mag^ribning dengiz sohili zonasi, Janubiy Afrika Respublikasi, Nigeriyaning Gvineya q o kltigki, Zimbabve, Za mb iy a va KD Rd a gi t o gk- kon sanoati rivojlangan rayonlar kiradi. Afrikada aholisining soni 1 ml n. da n ortiq b o ' l g a n 20 ga y a q in s h a h a r m a v j u d . Q o h i r a , I s k a n d a r i y a , K e y p t a u n , Y o x a nn e sb ur g, Lagos, Ofijon, Ki ns hasa, Na y ro bi , A dd i s- Ab e ba , Jazoir, Kasablanka, Dakar shular jumlasidandir. Qohira, Yoxannesburg, Lagos va boshqa b a ’zi yirik shaharlar atrofida aglomeratsiyalar shakllangan. Afrikada u c h ta yirik din a lohi da o krin egallaydi. S h u l a rd a n mahalliy a i r a n a v i y d i n l a r G karbiy va M a r k a z i y Af r ika da , islom di ni S h i mo l iy , G karbiy va Sha rqiy Af rikada, xristian dini J a n ub iy , q i s m a n G ‘arbiy va Markaziy Afrikada h a m d a Efiopiyada keng tarqalgan. Savol va topshiriqlar 1. Afrika q i t ’asi va m a t e r ig in in g m a y d o n i q a n c h a ? Qit'a tarkibiga kiruvchi o r o l- lar r o ‘yx atini tu zing. 2. Afrika siyosiy xarit asin ing o ‘zgarishi qaysi davrlarda c h u q u r va m iqyosli b o i d i ? B u n in g sababini an iq lan g. 150 3. Materik relyefi va iq lim in i xo'jalik taraqqiyoti nuqtayi nazarid an b a h o la n g . 4. A fr ik a q a n d a y ta b iiy resursla rga b o y va n i m a u c h u n ? 5. A fr ik a y e r - s u v resu rs lari b il a n q a n d a y t a ' m i n l a n g a n ? 6. A f r ik a a h o l i s i n i n g s o n i , k o ' p a y i s h s u r ' a t l a r i , m a n b a l a r i va j o y la sh i - s h i g a x o s x u s u s i y a t l a r n i a n i q l a n g . 7. Afrika a h o lis in in g irqiv, m i ll iy - e t n ik va d in iv tarkibi t o Lg ‘risida nim ala rni bilasiz? 56- §. Afrika mamlakatlari x o ‘jaligi, iqtisodiy rayonlari Afrika mamlakat lar ini ng k o wpchiligida haligacha xo'jalik t a r m oq la r tar- kibining mu s ta ml a ka ti pi o ' z mavqeyini saqlab qolgan. U quyidagi xusu- siyatlari bilan ajralib turadi: l ) t o v a r ahamiyati va mahsuldorligi past b o ‘l- gan qi sh l oq x o ‘jal igi ni ng ustunligi; 2) qayta ishlovchi s a n o a t n i n g b o bsh rivojlanganligi; 3) t ransport t izimining qoloq holatda ekanligi; 4) noishlab c hiqarish sohasining, asosan, savdo va x izma t k o ‘rsatish bilan c he g ar a - langanligi. X o ' j a l i k n i n g h u d u d i y t ar ki bi ga h a m o ‘t m i s h d a n q o lg an k a m c h i l i k m u a m m o l a r , c h u n o n c h i , katta nomu t an os ibl ikl ar xosdir. Afrika iqtisodiy xaritasiga nazar tashlab, u n d a n materi kning faqat ayrim hud ud l ar id a orol- lar shaklidagi t o g ' - к о n sanoati h a m d a dehqonc hi li k rivojlangan bir n e ch t a mint aqa ni alohida ajratib ko'rsatish mumkinligiga a m i n boMasiz. Q a y t a i s h l o v c h i s a n o a t J A R , M is r , J a z o i r , N i g e r i y a , M a r o k a s h , Liviya h a m d a Z i m b a b v e , Tu ni s , K D R , K eni ya m a m l a k a t l a r i d a yaxshi r i v o j la n ga n . A y n a n s h u m a m l a k a t l a r e l e k t r e n e r g i y a i shl ab c h i q a r i s h bo' yi cha h a m Afrikada yetakchi o'rinlarni egallaydi. O 's i ml i k yakkahokimli gi — bu nafaqat tabiiy-geografik, balki tarixiy, i jtimoiy hodi sadi r. S h u n d a y ixtisoslashuv m u s t a m l a k a d a v r i d an qol gan ,,mer os dir “ . Afrikaning iqtisodiy rayonlashtirish masalasi hozirgi vaqtgacha yaku- niy yechimini topgani y o bq. Ta dq i qo t ch i la r ichida Afrika ni ikki: Shimoliy Afrika va Tropik Afrika subregionlariga b o i i s h keng tarqalgan. Tropik Afrika t ar k ib id a o Lz n av ba ti d a G ‘arbiy, M a rk a z i y , S ha r qi y va J a n u b i y Afrika iqtisodiy rayonlarini ajratish qabul qilingan. Download 32 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|