Gеologiya va minerologiya asoslari ” fanidan o’quv- uslubiy majmua bakalavriat yо`nalishlari: barcha ta’lim yо`nalishlari uchun urganch-2012 Mundarija

Faоliyat mazmUni

	O`qitUvchining	Talabaning
1 bоsqich O’quv хUjjatlarini To`ldirish, davоmat оlish 5 daq. kirish 5daq)	1 Talabalarni pеd. Tехnоlоgiya talablari asоsida 2 ta guruхga bo`ladi va tоpshiriqlar bеradi. 1 guruxga topshiriq Jaxonning gеologik xaritasiga ta'rif bеring. 2 guruxga topshiriq Jaxonning gеomorfologik xaritasiga ta'rif bеring.	Talabga mUvofiq gUrUxlarga bo`linadilar va topshirig`larni qabul qilib oladilar
2 bоsqich Asоsiy 20daq. Davоmida guruхlarda ishlash, 30daq davоmida хar bir guruх 7 daq chiqish qiladi.	Хar bir guruх tоpshiriq ustida ishlashini nazоrat qilib zaruriy ko`rsatmalarni va yordamini bеrib bоradi.	Хar bir guruх o`z tоpshirig`i Ustida ishlaydi, markеrlar yordamida klastеr, sхеma yoki jadvalini chizib to`ldirib bоradi. Guruхlardan 2ta (va bUndan оrtiq) ishtirоkchi tоpshiriq bo`yicha chiqish qiladilar
3 bоsqich. Talabalarni bahоlash 20 daq.	Mavzu bo`yicha хulоsa qilish. Хar bir guruх faоliyati tavsiflanada va guruхning хar bir ishtirоkchisi qanday baхоlanganligi aytiladi	Хar bir talaba o`z faоliyati baхоsini eshitadi va e’tirоzi bo`lsa aytadi. Mashg`ulоt yUzasidan mUlохazalari bo`lsa bildirishi mUmkin.

Geologiya xaritasi va shartli belgilar.
Ishning jihozi – 1. Geologiya xaritalari
2. Stratigrafik geologik kesma
3. Ozbekiston atlasidagi 18-19 baetlardagi
geologik xarita va kesmalar.

Adabiyotlar: Umumiy va tarixiy geologiyadan labaratoriya mashg’ulotlari uchun qollanma 154-197 bet.

Maqsadi: Geologik xaritalar tuzilish tamoillari bilan
topshirish.

Geologiya tekshirishlarning natijalari sifaidagi xujjat hisoblanadi. Geologiya xaritalarida tog jinslarining yoshi, tarkibi, paydo bo’lish sharoiti, boshqa jinslar bilan munosabati, o’rni va ular bilan bog’liq foydali qazilmalar ko’rsatiladi. Geologiya xaritasini tuzishda birinchi navbatda yer yuzasiga chiqib qolgan har-xil yoshdagi tog’ jinsi qavitlari, foydali qazilmalarning shu rayon maydonidagi o’rni aniqlanib, topografik xaritaga tegishli bo’yoq yoki shtrixlar bilan aks ettiriladi. Geologiya xaritasini tuzish uchun umum qabul qilingan shartli belgi va indeksalar izohi, masshtabi yozilgan bo’ladi. Geologiya xaritalari mayday masshtabli yoki obzorli bo’lib, davlat xaritalari hisoblanadi.

1:5.000.000: 1:2.500.000; 1:1.000.000.
Rayon, viloyat, o’lka xaritalari masshtabi 1:200.000, 1:50.000, hatto1:25.000 bo’lishi mumkin.
Geologiya kartalari ayrim maydon, rayon yoki konlar uchun 1:10.000, 1:5000, 1:1000.
Shartli belgilar: har bir geolagik xaritaning qabul qilingan shartli belgisi, geolagik xaritada qabul qilingan raglar

• 
  To’rtlamchi davr uchun nim sarg’sh,
  
• 
  Neogen davri (N) uchun och sariq,
  
• 
  Paleogen davri (Pg) uchun to’q sariq,
  
• 
  Bo’r davri uchun yashil,
  
• 
  Yura (Y) davri uchun havorang ko’k
  
• 
  Trias (T) davri uchun binafsha,
  
• 
  Perm (P) davri uchun qizg’ish,
  
• 
  Toshkomir (C) davri uchun kulrang,
  
• 
  Devon (D) davri uchun jigarrang,
  
• 
  Silur (S) davri uchun jigarrang yashil,
  
• 
  Ordovik (O) davri uchun to’q yashil,
  
• 
  Kemriy (K) davri uchun binafsharang,
  
• 
  Tokemriy (Vend) davri uchun A_11, P₂, R pushtirang.
  

Indekslar: Geologiya kartalarida, sxema va kesmalarda aks ettirilgan turli qavatlarning yoki shu qavatlarda tegishli yosh nomi, harfi va ularning qismlari raqamlar bilan belgilanadi.
Geologiya xaritalarining shartliligi shundaki, yer yuzasiga eng keyingi yotqiziqlar chiqib qolgan, ular yupqa bo’lsa , uning ostidagi yotqiziq tarqalishi ko’rsatiladi.
Geologiya xaritalari muayan joyning geologic rivojlanish tarixida qanday geologik voqealar bo’lganligini aniqlashga yordam beradi. Geologik kesmalar tuzish uchun tuzish asosiy xujjat hisoblanadi.
Paleontologik dalillar, toshqotgan organizmlar va ularning yer tarixini o’rganishdagi ahamiyati.
Amaliy ish: Labaratoriya mashg’ulotlarining jihozi.
1.Toshqotgan organizmlar namunalari,
2.Paleontologiya o’quv qo’llanmalari o’rganiladigan masalalar.

1. 
   Paleontologiya fani ahamiyati ,
   
2. 
   Toshqogan organizmlarning saqlanish va uchrash shakillari,
   
3. 
   Biostratigrafiya, paleogeografiya,
   
4. 
   Sistematika va nomenklatura.
   

Paleontologiya (pale - qadimgi, ontos – organizm , logos – fan) o’tgan geologik davrlarda yashagan organizmlarni, ularning qazilma qoldiqlarini o’rganadigan fan. Geologik davrlar biologiyasi deb ham ataladi. Organizmlar qazilma qoldig’ining shakli va qanday saqlanganligi ularning buzilishi va qanday sharoitda ko’milib qolganligiga bogliq.
Ularni o’rganish mumkin bo’lgan quidagi shakillar mavjud;

• 
  Organizm to’liq saqlangan qoldiqlar,
  
• 
  Butun skelet yoki skelet qismlari saqlangan qoldiqlar,
  
• 
  Toshga aylangan qoldiqlar,
  
• 
  Komirga aylangan qoldiqlar,
  
• 
  Tashqi va ichki yadrolar,
  
• 
  Izlar – o’zi emas, ular hayot faoliyatining izlari.
  

Biostratigrafiya yoki stratigrafik paleontologia – organizmlarning ma’lum geologik yoshdagi yotqiziqlariga xos bo’lgan ayrim organizmlarni yoki organizmlar komponentlarini o’rganadi.
Qazilma organizmlarning ko’pchiligi dengiz organizmlaridar. Dengiz tagi sekin-asta o’zgarishga uchraydi. Ularni o’rganishda biotsenoz, plankton, bentos kabi tushunchalardan foydalanadi.
Fan biologiya va geologiya rivojlanishiga bog’liq. A P Karpinskiy, N I Andrusov va boshqalar xizmat qilgan. O’zbekistonda S X Mirkamalova xizmatlari katta. Olimning “Umurtqasiz organizmlar paleontologiyasi” o’quv qollanmasi ahamiyatlidir.
Sistematika (Taksanomiya) organizmlarni guruhlash va bir-biriga boglash haqidagi fandir. Qarindoshlik aloqalari prinsipiga asoslanib tuzilgan filogenetik sistematikagina yotqiziqlarning yoshini qazilma qoldiqlariga qarab to’g’ri aniqladi.