Gеologiya va minerologiya asoslari ” fanidan o’quv- uslubiy majmua bakalavriat yо`nalishlari: barcha ta’lim yо`nalishlari uchun urganch-2012 Mundarija

Qattiqligi – minerallarning tashqi mexanik kuchga qarshi chidamlilik hususiyatidir. Minerallarning qattiqligi mineral yuzasini tirnalishi, qirilishi, va bosimga bo’lgan qarshiligidir. Minerallarning qattiqlik shkalasi XIX – boshida Avstriya olimi F Moos tomonidan tuzilgan. U har-bir qattiqlik uchun 10 ta mineralni andoza qilib tanlab olgan . har bir mineral ozidan keyin kelgan minerallar bilan tirnaladi.
Absolyut qattiqlik kg/mm³

1. 
   Talk - Mg (Si₄O₁₀)(OH)₂ - 24
   
2. 
   Gips - CaSo₄*2 H₂O - 36
   
3. 
   Kalsit - CaCo₃ - 109
   
4. 
   Flyuorit - CaF₂ - 189
   
5. 
   Apatit - Ca₅(Po₄)₃ F - 536
   
6. 
   Ortoklaz - K (Al Si₃ O₈) - 795
   
7. 
   Kvarts - SiO₂ - 1120
   
8. 
   Topaz - Al₂ [Si O₄] [F, OH]_{2 -} 1427
   
9. 
   Korund - Al₂ O₃ - 2060
   

10.Olmos - C -10060
Amaliyotda quidagi ko’rsatgich ahamiyatli:
1) 1-2 tirnoq bilan tirnaladi
2) 3-5 o’tkir pichoq bilan tirnaladi
3) 5-7 shisha bilan tirnaladi
4) 8-10 shisha yoki egov bilan tirnalmaydi.
Solishtirma og’irligi: bir xil hajmdagi minerallarning
solishtirilgandagi og’irligi. ( 0,8 – 21 g/sm³ gacha bo’ladi) .

1. 
   Yengil minerallar 0,8 – 1,5 dan 2,0 – 2,5 g/sm³ gacha
   
2. 
   O’rtacha og’irlikda 2,5 - 3,0 gacha
   
3. 
   Og’ir minerallar 4 - 21 g/sm³ gacha.
   

Minerallarning bu 8 ta belgisidan tashqari magnitligi, hid taratishi, yonuvchanligi, xlorid kislotada qaynashi, gigroskopligi (nam tortuvchanligi), ta’mi kabi hususiyatlar ham ularni aniqlashda katta ahamiyatga ega.
4 AMALIY MASHG`ULОT


MINERALLAR TASNIFI YOKI AMALIY AHAMIYATI.