Germaniya va frantsiyaning eng yangi iqtisodiy tarixi (XX asr) ■

15.2. Fransiyada korporatsiyalar va moliyaviy kapitalning xususiyatlari  
Jahonning eng yirik 10 ta tijorat banklari qatoriga 4 ta fransuz banklari kiradi: "Bank nasonal de Pari", "Kredi 
agrikol", "Kredi Livne", "Sosete jeneral". Jahonning eng yirik 10 ta sanoat kompaniyalari qatoriga birorta 
fransuz kompaniyasi kirmaydi. XX asr boshida Fransiya uchun xos bo'lgan xususiyat - kapitalning yuqori 
konsentratsiyalashuvi, lekin ishlab chiqarishni past darajada kon- sentratsiyalashuvi - hozirgi kungacha ham 
saqlanib qolgan. Fransuz korxonalarining 95%i 20 kishigacha faoliyat ko'rsatadigan mayda ishlab 
chiqarishlardan iborat edi. Hunarmandchilik ham katta ahamiyat kasb etadi.
Fransuz korxonalarining ko'pchiligi zamon talab etayotgan optimal hajmga ega emas edi, shu sababdan davlat 
tomonidan firmalarni qo'shilib ketishi va sanoatni yiriklashtirish siyosati olib borilar edi. Yaqin davrlarga qadar 
jahonning 100 yirik kompaniyalari qatoriga bor yo'g'i 5 ta fransuz kompaniyalari kirgan, bunda ularning eng 
kattasi 50-o'rinda edi. XX asrning 80-yy. boshlarida esa 20 eng yirik kompaniyalar qatoriga 2 ta fransuz 
kompaniyalari kirishga muvaffaq bo'ldi.
Urushdan keyingi birinchi o'n yillikda Fransiya iqtisodiyotida Rotshildlar, Lazarlar, Shneyderlarning an'anaviy 
moliya guruhlari o'z pozitsiyalarini saqlab qoldi. 60-yy.dan boshlab esa ikki yangi guruh - "Pariba" va 
"Syuez"larning ekspansiyasi boshlandi. Gu- ruhlar boshqaruvida banklar emas xoldinglar turardi. Ular sanoat 
kompaniyalari va banklar aksiyalarining yirik paketlariga egalik qilishardi. 1980 yilda ushbu ikki guruh fransuz 
sanoati aktivlarin- ing 20%ni nazorat qilardi va uning tarkibiga deyarli barcha sanoat tarmoqlarida 2,6 ming 
sanoat korxonalari kirardi.
"Pariba" guruhi tarkibiga "Bank de Pari de Pey Ba", Fransi- yaning yirik sanoat korporatsiyasi "Kompani 
fransez de petrol", "Tomson-Vrandt" elektrotexnik kompaniyasi va boshqalar kirardi. Guruh kapitali neftkimyo, 
elektronika, metallurgiya, mashinasoz- lik, noshirlik ishi va boshqalarga sarflangandi. Umuman olganda, 
guruhning manfaatli sohalarini aniqlash uchun fransuz sanoatin- ing barcha tarmoqlarini sanab o'tish kerak.
"Syuez" guruhining nomi Sues kanalining nomidan kelib chiqqan. 50-yy.da Misr hukumati tomonidan Sues 
kanali davlat tasarrufiga o'tkazilgandan so'ng "Sues kanali kompaniyasi" Misr- dan olingan kompensatsiyani 
fransuz iqtisodiyotining turli tarmo- qlariga investitsiyaladi. Guruhtarkibiga "de'Endoshin e de Syuez", "Sen-
Goben", "Ron-Pulek" konsernlari va boshqalar kirdi. Guruh tarkibiga kiruvchi kompaniyalar ko'ptarmoqli 
xususiyatga ega edi.
Fransiyada moliyaviy kapitalning rivojlanishi boshqa mam- lakatlarga nisbatan chuqurroq edi. Banklar va 
moliya guruhlari bir-birlari bilan tobora chuqurroq bog'lanib, chirmashib ketar- di. Har bir yirik bank faqatgina 
sanoat firmalarining emas, balki boshqa banklarning aksiyalarini sotib olardi.
Alohida bank va moliya guruhlari bir-biriga shunday qo'shilishib ketishadiki ular o'rtasidagi chegara sezilmay 
qoladi. Yangi sanoat firmalari endi bitta emas balki bir necha moliya guruhlari tomonidan ta'sis etilardi; eski 
firmalar bir necha moliya guruhlari va banklar nazorati ostida faoliyat yuritishadi. Yirik banklarning kredit 
portfeli (ya'ni unga tegishli aksiyalar) bankning o'z kapi- talidan oshib ketardi. Banklar endi portfel 
kompaniyalarga ayla- nishdi.