Г.Ғ. Назарова, И. А. Ахмедов, О. Б. Хамидов, З. М. Иминов

Муҳим соҳалар:
- атроф-муҳит; 
- транспорт; 
- статистика; 
- савдо шароитини яхшилаш; 
- иқтисодий таҳлил.
Тузилиши: 
1. Комиссиялар, ёрдамчи органлар. 
2. Котибият.
БМТнинг Иқтисодий ва Ижтимоий Кенгаши (ЭКОСОС) 1946 
йилда ташкил топди. Жаҳоннинг 54та мамлакати ушбу кенгашнинг 
аъзоси бўлиб, уларнинг 1/3 қисми (Буюк Британия, Хитой, Россия, 
АҚШ, Франция давлатларидан ташқари) 3 йил муддатга сайланади.
 
2.3.2 –жадвал 
 
№ 
Давлат 
Регионал 
гуруҳи 
№ 
Давлат 
Регионал 
гуруҳи 
1 
 
Индонезия
 
Осиё
28 
 
Польша
 
Шарқий 
Европа 
2 
 
Ироқ
 
Осиё 
29 
 
Россия
 
Шарқий 
Европа 
3 
 
Қозоғистон
 
Осиё 
30 
 
Румыния
 
Шарқий 
Европа 
4 
 
КХР
 
Осиё 
31 
 
Чехия
 
Шарқий 
Европа 
5 
 
Малайзия
 
Осиё 
32 
 
Австрия
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
6 
 
Пакистон
 
Осиё 
33 
 
Германия
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
7 
 
Корея 
Осиё 
34 
 
Исландия
 
Ғарбий Европа 

---

39 
Республикаси
 
ва бошқа 
давлатлар 
8 
 
Саудия 
Арабистони
 
Осиё 
35 
 
Испания
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
9 
 
Филиппин
 
Осиё 
36 
 
Канада
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
10 
 
Шри-
Ланка
 
Осиё 
37 
 
Люксембург
 
Западная 
Европа и 
другие 
государства 
11 
 
Япония
 
Осиё 
38 
 
Нидерландия
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
12 
 
Қохира
 
Африка 
39 
 
Янги 
Зеландия
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
13 
 
Ангола
 
Африка 
40 
 
Буюк 
Британия
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
14 
 
Бенин
 
Африка 
41 
 
АҚШ
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
15 
 
Гвинея-
Бисау
 
Африка 
42 
 
Туркия
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
16 
 
Кабо-
Верде
 
Африка 
43 
 
Франция
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 
17 
 
Камерун
 
Африка 
44 
 
Швеция
 
Ғарбий Европа 
ва бошқа 
давлатлар 

---

40 
18 
 
Конго 
Республикаси
  
Африка 
45 
 
Барбадос
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
19 
 
Мавритания
 
Африка 
46 
 
Боливия
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
20 
 
Мадагаскар
 
Африка 
47 
 
Бразилия
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
21 
 
Малави
 
Африка 
48 
 
Гаити
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
22 
 
Мозамбик
 
Африка 
49 
 
Гайана
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
23 
 
Нигер
 
Африка 
50 
 
Куба
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
24 
 
Сомали
 
Африка 
51 
 
Парагвай
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
25 
 
Судан
 
Африка 
52 
 
Сальвадор
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
26 
 
Белоруссия
 
Шарқий
Европа 
53 
 
Сент-
Люсия
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
27 
 
Молдавия
 
Шарқий 
Европа 
54 
 
Уругвай
 
Лотин 
Америкаси ва 
Кариб бассейн 
Ушбу давлатлар БМТнинг уруш ва тинчлик масалари билан 
шуғулланувчи Хавфсизлик Кенгашида бўлгани каби доимий равишда 
ЭКОСОС таркибига ҳам киради

---

41 
Кенгаш одатда бир йилда икки марта ўзининг сессиясини 
ўтказиб туради. ЭКОСОС ижтимоий-ҳуқуқий ва гуманитар 
масалалари бўйича, шунингдек халқаро иқтисодий муносабатларини 
ривожлантириш муаммолари билан боғлиқ бўлган барча қарор ва 
тавсияларни қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган ташкилотлар 
фаолиятини ҳам мувофиқлаштириб туради. Хозирги кунда ЭКОСОС 
таркибида 18 та махсуслашган муассаса, жаҳон озиқ-овқат дастури, 
ЮНКТАД ва ЖСТнинг халқаро савдо маркази ҳам фаолият 
кўрсатади. 
БМТ иқтисодий соҳада асосан тўрт йўналиш бўйича (глобал 
муаммоларни ҳал этиш, давлатларни иқтисодий ҳамкорлигига 
кўмаклашиш, 
мамлакатларнинг 
иқтисодий 
ривожланишидаги 
узилишларини олдини олиш минтақавий ва шунингдек, худудий 
ривожланишларни қўллаб-қуватлаш) фаолият кўрсатиб келмоқда. 
Жаҳон хўжалигининг амалий хаётида ушбу йўналишларни ҳар 
бири халқаро ташкилотларнинг молиявий, ахборот ва техник-
технологик маслахат соҳасидаги ҳамкорларини ўз ичига олади. 
БМТнинг бош тузилмаси Бош Ассамблея (БА), Иқтисодий ва 
Ижтимоий Кенгаш (ЭКОСОС) ҳамда секретарият ҳисобланади. (5.1 
схематик расм) БМТнинг БАси йилда бир марта (сентябр, декабр 
ойларида) ўзининг сессиясини ўтказиб туради. Ушбу сессияларда 
раис, унинг ўринбосарлари ва қўмиталарнинг бошлиқлари сайланади. 
Жаҳон хўжалиги ва халқаро иқтисодий муносабатлар билан боғлиқ 
бўлган асосий масалалар БМТнинг умумий мажлисларида ва 
шунингдек махсус иккинчи қўмита доирасида ҳам муҳокама 
қилинади. 
2.3.3- жадвал 

---

42 
 
 
2.4. Тармоқлараро иқтисодий алоқаларни тартибга солишда 
БМТ тизимидаги ташкилотлар
 
Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти (ОЭСР) 
Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти (ОЭСР) Францияда 
жойлашган бўлиб, ОЭСР тузиш тўғрисидаги Конвенцияга мос 
равишда 1960 йилда ташкил топган ва 1961 йилдан бошлаб кучга 
кирган. У 1948 йилда “Маршал режаси” бўйича иккинчи жаҳон 
уришидан 
кейин 
Европани 
тикланиши 
ва 
иқтисодий 
мувофиқлаштиришда АҚШ ёрдамидан оптимал фойдаланиш
мақсадида 
ташкил 
этилган 
Европа 
иқтисодий 
ҳамкорлик 
ташкилотининг давомчиси (вориси) бўлди.
Унинг мақсадлари :
- 
Жаҳон иқтисодиётини ривожланишига энг юқори барқарор 
иқтисодий ўсиш, молиявий барқарорликни сақлаган ҳолда аъзо 

---

43 
давлатлар хаёти ва аҳоли бандлигини ўсиш даражасига эришиш 
орқали ҳиссини қўшиш ; 
- 
Халқаро мажбуриятларга мос равишда кўптомонлама 
камситмаслик асосида жаҳон савдосини кенгайтиришга
кўмаклашиш; 
- 
Ташкилотга аъзо ва аъзо бўлмаган давлатларда барқарор 
иқтисодий ривожланишга кўмаклашиш.
Асосий йўналиши: 
- 
иқтисодий ресурсларни самарали фойдаланишга кўмаклашиш; 
- 
техника ва фан соҳасида профессионал тайёргарлик ва 
тадқиқотларни рағбатлантириш; 
- 
иқтисодий ўсишни таъминловчи сиёсат ўтказиш, шунингдек 
ички ва ташқи молиявий барқарорликка эришиш; 
- 
капитал ҳаракатини либераллаштириш, товар алмашинуви, 
ҳизмат кўрсатиш ҳамда жорий тўловлар йўлидаги тўсиқларни 
камайтириш ёки олиб ташлаш;
- 
ривожланаётган мамлакатлар ривожланишига кўмаклашиш.