Gibridlanish va molekulalarning fazoviy tuzilishi

sp²- gibridlanish: Bor atomi o’zining bir nechta birikmalarida sp² gibridlanish holatida bo’ladi. Buning uchun bor atomining 2s orbitalidagi bitta elektron 2p orbitalga ko’chib o’tadi:

Bitta s va ikkita p orbital gibridlanib uchta sp² gibrid orbital hosil qiladi. Oddiy moddalardan grafitdagi uglerod atomlari sp² gibridlangan.
sp² gibrid orbitallar bir-biridan 120⁰ burchak ostida joylashadi:

Shuning uchun bunday birikmalar masalan; BF₃ tekis uchburchak shakliga ega bo’ladi:

Umuman atomdagi σ-bog’lar soni uchta bo’lib, atomda umumlashmagan elektron jufti bo’lmasa atom sp² gibridlangan bo’ladi.
sp-gibridlanish: Berilliyning bir qancha birikmalarida berilliy atomi sp gibridlanish holatida bo’ladi. Buning uchun 2 s orbitaldagi bitta elektron 2p orbitalga o’tadi:

Bitta s va bitta p orbital gibridlanishi natijasida ikkita sp gibrid orbital hosil bo’ladi:

Gibrid sp-orbital har doim 180⁰ burchak ostida joylashadi. Shuning uchun sp-gibridlangan atom saqlagan molekulalar chiziqli tuzilishli bo’ladi. BeCl₂ da har bir Be-Cl bog’i qutbli kovalent bog’lanishli.
Har ikkala Be-Cl bog’ining dipol momenti vektori qiymat jihatdan teng, ammo qarama-qarshi yo’nalishga ega bo’lib yig’indisi 0 ga teng. Shuning uchun BeCl₂ molekulasi qutbsiz molekula hisoblanadi.
Oddiy moddalardan karbin sp gibridlanishga ega. Atomdagi σ-bog’lar soni ikkita bo’lsa va atomda umumlashmagan elektronlari bo’lmasa atom sp gibridlangan bo’ladi.
ds-gibridlanish. Agar atomdagi bog’ hosil qilishga qatnashadigan elektronlar (valent elektronlar) energiyalari yaqin bo’lgan d va s atom orbitallarda bo’lsa, ular o’zaro gibridlanadi. Bu Sr va Ba atomlarida kuzatiladi. Ular qo’zg’algan holatga o’tishida s-elektronlar n-1 pog’onaning d-pog’onachasidagi elektron bilan gibridlanadi va ular 90⁰ burchak ostida joylashadi: