Gistologiya javoblari

Elastik tolalar. Elastik tolalarning hosil bo`lishi kollagen tolalarning hosil bo`lishiga o`xshaydi. Fibroblastlar elastik tolalarning ham hosil bo`lishida ishtirok etadi. Elastik tolalar tolali biriktiruvchi to`qimada va biriktiruvchi to`qimaning ba’zi boshqa turlarida uchraydi. Ular maxsus bo`yoqlar bilan bo`yalganda (orsein, rezorsin-fuksin) kollagen tolalardan aniq ajralib ko`rinadi. Elastik tolalar qalinligi 8-20 nm keladigan fibrillalardan hosil bo`lib, tolalar qalinligi siyrak biriktiruvchi to`qimada 1-3 mkm bo`lsa, elastik bog`lamlarda 8- 10 mkm gacha yetadi. . . .
Elastik tolalarda kollagendan farqli ravishda ko`ndalang chiziqlik yo`q. Bu holat elastik tolani hosil qiluvchi oqsillarning betartib joylashishi bilan ta’riflanadi. Elastik tola oqsillari umumiy qilib elastin deb ataladi.
Elastik tolalarda bir-biridan farqlanuvchi oqsillar borki, bu oqsillar aminokislotalar tarkibi kollagen oqsilidan boshqachadir. Kollagenga nisbatan bu oqsillarda glitsin va prolin kabi aminokislotalar ko`p bo`lib, glyutamin, asparagin kislota, oksiprolin, arginin va boshqalar ancha kam. Bundan tashqari, elastik tolalardagi oqsil o`zida sistin aminokislotasini tutmaydi. Uning o`rniga bu oqsilda aminokislotalar hosilasi bo`lgan desmozin va izodesmozin bo`lib, bu hosilalar elastik tolaning cho`ziluvchanligini ta’minlaydi. Elastik tolalar yaxshi cho`ziladi, lekin uzilishi ham oson. Elastik tolalarda vaqt o`tishi bilan mineral tuzlar o`tirib, uni sinuvchan qilib qo`yady
61. Бириктирувчи тўқима толаларининг тавсифи.
Retikulyar tolalar. Biriktiruvchi to`qimaning ba’zi turlarida, qon yaratuvchi a’zolar stromasida, jigarda, qon tomirlar (asosan kapillyarlar), mushak va nerv tolalari atrofida kollagen va elastik tolalardan tashqari retikulyar yoki retikulin tolalar ham uchraydi. Bu tolalar III tipdagi kollagenga kirib, kumush tuzlari bilan impregnatsiya qilinganda aniq ko`ringani uchun ba’zan argirofil (yunon. argyros - kumush) tolalar deb ham yuritiladi. Retikulyar tola (rete - to`r) deb nomlanishi ularning to`r hosil qilishini bildiradi.
Retikulyar tolalarning tuzilishi yaxshi o`rganilmagan bo`lsa ham, ma’lum faktlar bu tolalar oqsildan - retykulindan (kollagenning maxsus turi) tuzilganligini ko`rsatadi. Retikulii oqsili kollagen va elastik tolalardagi oqsillardan serin, oksilizin va glyutamin aminokislotalarining ko`pligi bilan ajralib turadi. Oqsil mikrofibrillalari taxminan 40-60 nm qalinlikda bo`lib, ularda ham xuddi kollagen protofibrillalaridagi kabi ko`ndalang chiziqlik ko`rinadi.
Retikulyar tolalar kuchsiz kislota, ishqorlar va tripsin ta’siriga chidamli
Qolgan ikkitasi tepada
62. Бириктирувчи тўқиманинг хужайралараро моддасининг таркиби ва тузилиши
Siyrak biriktiruvchi to`qimaning hujayralararo moddasi amorf (asosiy) moddadan va uch turli tolalardan iborat. Kollagen va elastik tola tolalarning asosiy qismini tashkil etib, unda retikulyar tolalar kam uchraydi.
Amorf modda va tolalar asl biriktiruvchi to`qimaning hamma turlarida har xil nisbatda uchraydi. Shuning uchun quyida keltirilgan hujayralararo moddaning tuzilishi biriktiruvchi to`qi-maning hamma turlari uchun tegishlidir.

ASOSIY MODDA (SUBSTANTIA FUNDAMENTALIS)

Asosiy, amorf yoki sement modda gomogen massa bo`lpb, kolloiddan iborat. Amorf modda biriktiruvchi to`qima takomilining ilk bosqichlarida hosil bo`lib, avvaliga tolalar ko`proq bo`ladi keyinchalik amorf modda differensiallashib, biriktiruvchi to`qimaning bir turida, masalan, terida kam, tog`ayda esa ko`proq glikozaminoglikanlar (mukopolisaxaridlar) tutadi.
Normal sharoitda asosiy modda gel konsistentsiyasiga ega. Uning tarkibiga biriktiruvchi to`qima hujayralarida sintezlanuvchi moddalar (sulfatlangan glikozaminoglikanlar-xondroitin-sulfat, geparinsulfat, keratinsulfat, gialuron kislota; fermentlar, immun tanachalar) va qon tomir orqali keluvchi moddalar (albumin, globulin, vitaminlar, gormonlar, ionlar, suv, fermentlar, immun tanachalar va metabolitlar) kiradi. Bu komponentlarning miqdori fiziologik va patologik holatlarda o`zgarib turadi. Glikozaminoglikanlar, xususan, gialuron kislota, xondroitinsulfat va geparinsulfat asosan oqsillar bilan kompleks holatda bo`ladi. Amorf moddaning miqdori birik-tiruvchi to`qimaning turli qismlarida turlicha. Qon tomir kapillyarlari atrofida, yog` hujayralari to`plangan joylarda yoki retikulyar hujayra ko`p bo`lgan qismlarda amorf modda kam bo`ladi. Lekin biriktiruvchi to`qimaning epiteliy bilan chegaradosh qismlarida amorf modda ko`p. Bu yerda amorf modda kollagen va retikulyar tolalar bilan birga chegara membranasini (bazal plas-tinkani) hosil qiladi.
Asosiy modda turli moddalarni qon tomirdan hujayraga yoki metabolizm qoldiqlarini hujayradan qonga o`tishida asosiy tuzilma sanaladi. Uning o`tkazuvchanligi glikozaminoglikanlar konsentratsiyasiga va boshqa fizik-kimyoviy holatlarga bog`liq. Gistamin va gialuronidaza fermenti ta’sirida amorf moddaning o`tkazuvchanligi keskin oshadi. Shunday qilib, amorf modda organizmda modda almashinuvida muhim o`rin tutib, uning o`zgarishi turli kasalliklarga olib kelishi mumkin.
63. Зич шаклланган ва шаклланмаган бириктирувчи тўқиманинг фарқли белгилари.
Siyrak va zich tolali biriktiruvchi to`qimalar orasida keskin chegara o`tkazish mushkul, chunki organizmda biriktiruvchi to`qimaning hujayralar va hujayralararo modda nisbati asta-sekin o`zgaradi. Tolalarning joylanish tartibi bo`yicha zich tolali biriktiruvchi to`qimaning shakllangan va shakllanmagan turlari farq qilinadi.
Zich shakllanmagan biriktiruvchi to`qima terining to`rsimon qavati va bo`g`in xaltachalari biriktiruvchi to`qimasida uchrab, uning kollagen va elastik tolalari bir-biriga zich, lekin tartibsiz joylashganligi uchun to`rsimon tuzilishga ega. Hujayralar turi ko`p bo`lmay, amorf modda ham kamdir. Hujayralar asosan fibroblast va fibrotsitlardan iborat bo`lib, ular uzunchoq shaklga ega.
Zich shakllangan biriktiruvchi to`qima esa tolalarning tartibli joylashishi bilan farqlanadi. Bu to`qimada tolalarning joylashishi kuch chiziqlari bo`ylab yo`nalgan. Shakllangan birik-tiruvchi to`qimaga paylar, bog`lamlar, fibroz membranzlar va plastinkasimon biriktiruvchi to`qima kiradi. Bu to`qimaning tarkibiy qismlarining tuzilishiga mukammalroq to`xtab o`tamiz.
64. Турли тоғай тўқималаридаги тоғай ҳужайраларининг ва хужайралараро модданнинг тавсифи. Тоғайнинг ўсиши, озиқланиши ва регенерацияси.
Tog`ay to`qimasi biriktiruvchi to`qimaning bir turi bo`lib, tog`ay hujayralaridan va hujayralararo moddadan tashkil topgan. Uning tarkibida 70-80% suv, 10-15% organik moddalar va 4- 7% mineral tuzlar bor. Organik moddalar asosan oqsil, lipid,. glikozaminoglikan va proteoglikanlardan iborat. Oqsillar ichida fibrillyar oqsillar (kollagen, elastin) va nofibrillyar oqsillarni farq qilish mumkin. Tog`ay to`qimasidagi glikozaminoglikan va proteoglikanlar asosan hujayra oraliq moddasining asosiy moddasida bo`ladi. Ular tog`ay to`qimasining fizik-kimyoviy xossalarini (zichligini yoki turgorini) belgilaydi.