Globalizatsiya sharoitida ochiq savdo va proteksionizmning o'zaro nisbatlari mundarija kirish I bob. Globallashuvning nazariy va iqtisodiy asoslari…6

III BOB. GLOBALLASHUV JARAYONIDA O’ZBEKISTON IQTISODIY RIVOJLANISHINING ASOSIY YO’NALISHLARI
3.1 Globallashuv jarayonida O’zbekistonning tashqi iqtisodiy faoliyatining rivojlanishi
Bugungi kunda xalqaro maqomga ega bo’lgan moliya-iqtisodiy tashkilotlar qatoriga BMTning bir nechta ixtisoslashgan bo’linmalari kiradi. Ularga Xalqaro Rivojlanish Assostiastiyasi (XRA), Xalqaro Moliya Korporastiyasi (XMK), Investistiya Kafotlari bo’yicha Xalqaro Agentlik (IKXA), Xalqaro Hisob-kitoblar Banki (XXKB). O’zbekiston dunyoning 37 ta xalqaro tashkilotlariga a’zo (ilovada keltirilgan)
O’zbekistonda Xalqaro moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlik quyidagi asosiy yo’nalishlar bo’yicha amalga oshirilmokda:
- milliy valyutani mustahkamlash;
- davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish;
- kichik va o’rta biznesni rivojlantirish;
- kadrlar tayyorlash.
Ushbu aloqalar iqtisodiyotda tuzilmaviy o’zgarishlarni amalga oshirish, respublikani jahon bozoriga va xalqaro iqtisodiy tizimga integrastiya qilinishi jarayoniga asos bo’lib xizmat qiladi. O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi, Markaziy banki hukumat bilan kelishgan shartlarda ish yuritib, Respublika nomidan xalq mablag’larini olish, foiz to’lovlarini to’lash va qarz majburiyatlarini joylash bilan bog’liq moliyaviy majburiyatlarni yuqorida qayd etilgan halqaro tashkilotlar oldida o’z vaqtida bajarilishini ta’minlamokdalar.
5-diagramma
O’zbekiston Iqtisodiyotiga kiritilgan investistiyalar⁵⁴
Bugungi kunda yurtimiz iqtisodiyoti kundan kunga rivojlanib bormoqda. Buni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2009 yil 12 fevralida Vazirlar Mahkamasida bo’lib o’tgan yig’ilishdagi ma’ruzalarida keltirilgan ma’lumotlar ham buni isbotini beradi. Eksportning yuqori darajada (6.1%foizga) o’sishi hisobiga to’lov balansining barqarorligi va mamlakat oltin-valyuta zaxirasining o’sishi ta’minlanadi. Davlat byudjeti profistit bilan ijro etildi, inflyastiya darajasi 6,8 foizni tashkil etdi va prognoz ko’rsatkichidan oshmadi. O’zbekiston Respublikasi 2009 yilning 1-chi choragida ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirish yakunlari to’g’risidagi doklatga binoan eksport hajmi 6.1%ga o’sgan, savdo aylanmasi 206.9 mln AQSh dolloriga ijobiy saldo bo’lgan va YaIM xajmi esa 7.9%ga o’sgan⁵⁵.
Davlatimizda ishlab chiqarishni kengaytirish, yangi ish o’rinlarini yaratish va sog’lom raqobat muhitini yaratish maqsadida xorijiy investirlar uchun keng imkoniyatlar ochilgan. Bu esa o’z mevasini bermoqda chunki, yildan yilga ularning soni ortib bormoqda. 2007 yil holatiga ko’ra jami 21 mlrd. AQSh dollaridan ziyod miqdordagi xorijiy investistiya jalb etildi. 2000-2007 yillarda to’g’ridan-to’g’ri jalb qilingan xorijiy invetistiyalar xajmi esa 3.3 mlrd dollarni tashkil etdi, 2008 yilda esa 5.4 mlrd AQSh dollari ko’proq , jumladan, umumiy qiymati taxminan 1.5 mlrd AQSh dollariga teng xorijiy investistiyalarni kiritish ko’zga tutilgan.⁵⁶
Prezidentimiz aytganlaridek xorijiy investorlarni jalb qilish, TNK va MNKlarning sonini yurtimizga yanada ko’proq oshirish kerak degan gaplari xorijiy investorga e’tibor yuqoriligidan dalolat beradi.⁵⁷ O’zbekiston hukumati tomonidan 2006-2010 yillar uchun ham ustivor invetistiya takliflari ro’yxatini tasdiqladi va unda 7 mlrd.AQSh dollarini tashkil etdi⁵⁸. Davlatimiz chet el investorlarini jalb qilish uchun Prezindentimiz farmoyishlari bilan 2008 yildan boshlab Navoiy viloyatini erkin iqtisodiy zona deb e’lon qildilar. Navoiy aeroporti bazasida erkin industrial-iqtisodiy zonani tashkil etish, shuningdek, Navoiy shahrida yangi barpo etilgan aerodromni xalqaro operator — Koreyaning "Korean Ayr" kompaniyasi boshqaruviga berish to’g’risidagi qarorning qabul qilinishi tufayli oldimizda katta istiqbollar ochiladi. Xalqaro intermodal logistika markazining tashkil etilishi undan nafaqat Janubi-Sharqiy Osiyoni Evropa bilan bog’laydigan qit’alararo transport-ekspedistiya uzeli sifatida foydalanish imkonini beradi. Ayni paytda u Navoiy viloyati va qo’shni hududlarda yangi, yuksak texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarish korxonalarini tashkil etish uchun zarur sharoitlar yaratadi. Yaqinda Koreya Respublikasi Prezindenti tashrifidan so’ng ikki davlat hamkorligi yanada rivojlantirish uchun diplomatlar va yirik tadbirkorlar uchun vizasiz tashriflarni amalga oshirish kelishib olindi. Bularning barchasi chet el investorlarni jalb qilishga qaratilgan. Respublikamizda to’g’ridan-to’g’ri xususiy xorijiy investistiyalar oqimining ko’payishi milliy iqtisodiyotning rivojlanishida:

• 
  ishlab chiqarish miqdorini miqdorini kengaytirish va ishlab chiqarishda eksportga mo’ljallangan mahsulotlarni hajmini oshirish;
  
• 
  texnik bazani modernizastiya qilish
  
• 
  xususiylashtirish imkoniyatlarining kengayishi orqali kichik va o’rta biznesning rivojlanishi;
  
• 
  kirib kelayotgan chet el investistiyasining ortishi sababli to’lov balansining yaxshilanishi va bu bilan millliy valyuta kursini qadrining o’sishi;
  
• 
  halqaro bozorda o’z o’rniga ega bo’lgan raqobardosh mahsulotlar, xizmat ko’rsatish sohasini hamda intellektual faoliyatga taallukli bo’lgan sohalarni kengaytirish va raqobatning ko’chayishi kabi ko’plab iqtisodiy o’sishlarni ta’minlaydi⁵⁹.