Globallasiw sha’rayatinda milliylikti saqlap qaliwda milliy sanag’a milliy ta’rbiyani sin’diriwde qanday is-ilajlar a’melge asiriliwi kerek

Globallasiw sha’rayatinda milliylikti saqlap qaliwda milliy sanag’a milliy ta’rbiyani sin’diriwde qanday is-ilajlar a’melge asiriliwi kerek?

Globallasiw protsesi o’mirimizge og’ada tez ha’m shuqir kirip kelip atir.Global o’zgersilerdem ma’nawiy o’mirde natuwri maqsetlerde paydalaniwg’a uriniw,manawiy soqqilarg’a.axborot hu’jimlerin artiwina,massaliq ha’m idealogiyaliq gu’reslerdin’ ku’sheyiwine sebep bolmaqta.Du’nyada ayirim xalqlardin’ ma’deniyatinan,milliyliginen biyganalastiriw arqali olardin’ keleshegin joq qiliwg’a urinilip atir.

Globallasiw protsesinde milliy ideanin’ en’ ahmiyetli funkciyasi,yag’niy milliy ha’m ma’nawiy o’zlikti ta’miynlew ayriqsha orin iyeleydi.Negizin aytqanda globallasiw protsesi bolmasa,milliy ideag’ada mu’tajlik bolmaytug’in edi.Sebebi globallasiw bolmag’anda ha’r bir xalq ha’m millettin’ ma’nawiyati o’zinshe bar bolar ha’m imkaniyat da’rejesinde rawajlanar edi.Sirtqi ta’sir ha’m konflikttin’ joqlig’I bolsa milliy ideag’a mu’tajlilikti de asirmas edi.Milliy idealogiyanin’ ma’nisi sonda,ol adamlar sanasinda,yadinda idealig’insha qalmay,a’meliyatqa,o’mirge aylang’an da g’ana haqiyqiy milliy ideya boliwi mu’mkin .Sonda g’ana ol globallasiw sha’rayatinda milliy ma’nawiyatti ha’m milliy o’zlikti sirtqi negative idealiq konfliktlerden qorg’awshi ku’shke aylanadi.

Bu’gingi ku’nde insan sanasi ha’m qa’lbi ushin gu’res keskin tu’s alip atirg’an eken,ha’r tu’rli qaraslardin’ idealogiya maydaninda hu’kimranliq qiliwina intiliwi ta’biiy albette.Bug’an din uliwmalilig’ina tiykarlang’an halda jeke idealogiya hu’kimranlig’in ta’miynlew arqali ja’han maydanlarin idealogiyaliq jaqtan oz’ine qaram qiliwg’a urinilip atirg’an is-ha’reketlerdi misal keltiriw mu’mkin.

Diniy aqidaparastliqta usilar qatarinan.Misali,islam dinindegi ha’zirgi aqidaparastlar sociyalliq,milly qa’siyetti,qaysi ma’mleketke tiyisliligine qaramaastan,ba’rshe muslimanlardin’ ma’nawiy birligi haqqindag’I ko’z

qaraslarg’a tayanip,olardi birden-bir xalifaliq astinda siyasiy birlesiwi ideyasin tiykarlawg’a ha’reket qiladi.Ko’rinip turipti,bul ideyalogiya diniy tiykarda birlesiw ideyasin birinshi oring’a qoyadi.

Bunday ideyani tiqistiriwda olar bizdin’ islam dinge siyiniwimizg’a ayriqsha aytip o’tedi.Bunnan tisqari ,bul ag’im ta’reptarlari xalifaliq bayrag’I astinda birlesiwin islam emes du’nyag’a qarsi turiw maqseti menen baylanistiradi.

“Men ,-dep jazadi Prezidentimiz Karimov.I.A,-Abdulla Avloniydin’ <

Bul ma’selenin’ a’hmiyetliligi joqarida atap o’tilgen ideyalogiya formalarinin’ qa’wpin joq qiliw zarurligi menen de belgilenedi.Sebebi,Prezidentimiz aytqaninday,olarg’a ideya ha’m mag’riypat joli menen gu’resiw lazim.

Yadro poligoninda tayarlang’an qural tek belgili bir aymaqti wayran etedi,idealogiyaliq poligonlardan tu’rli axborotlar,ko’rkem shig’armalar,oyinshiqlar,ku’ndelik mu’tajlik butimlari formasinda tarqalip atirg’an zatlar bolsa insannin’ qa’lbi ha’m sanasin iyelewge qaratilg’an.Ma’selen “diniy axborot” niqabi astinda shet elden alip kelinip atirg’an ayirim kitaplarda dinge siyasiy tu’s beriledi,jihad haqqinda natuwri mag’liwmatlar tarqatpalarg’a isenip,natuwri jolg’a kirip ketiwi mu’mkin.Yamasa biyhayaliqti,jawizliqti ham zorliqti propaganda qilatug’in filmler de idealogiyaliq poligonlardan jiberilip atirg’an ziyanli ta’sir bolip esaplanadi.

Bunda massaliq axborot derekleri arqali psixologik ta’sir o’tkeriwdin’ jan’adan jan’a usillarinan paydalanadi.Atap aytqanda milliy o’mirimizge say qa’siyetlerdi ashiqtan ashiq qaralaw ,jerge uriw yaki ayirimtariyxiy waqiya ha’diyselerdi

uliwma bolmag’anday,ja’han ma’deniyati,ilm-pa’nge u’lken u’les qosqan ulli ata-babalarimizdin’ bizge alaqasi joqtay qilip ko’rsetiwge urinislar bar.

Qullasi ha’zirgi zamanda insane qa’lbi ha’m sanasi ushin gu’res og’ada quramali tu’s alg’an.Bul gepolitika ha’m globallasiw protsesleri menen qosilip,uyg’unlasip ketpekte.Bulardin’ ba’rshesin an’law,ju’z berip atirg’an waqiya ha’diyselerdin’ ma’nisin shag’iw ,bekkem ideyalogiyaliq immunitetti qa’liplestiriw a’hmiyetli waziypa bolip qalmaqta.

Milliy qaharmanlarimizdin’ xalqimizdin’ milliy sanasinin’ rawajlaniwina qosqan u’lesleri haqqinda mag’liwmatlar

Ha’r bir xalqtin’ tariyxi sol xalqtan jetisip shiqqan ulli adamlar,ma’rt qaharmanlar ha’m pidayi insanlar o’miri ha’m de iskerligi tiykarinda jaziladi.Xalqimizdin’ Shiraq ha’m Tumaris,Spitamen,Temur Malik,Jalalatdin Manguberdi,Amir Temur,Ulug’bek,Nawayi ha’m Babur Mirza siyaqli ataqli perzentleri jaratiwshi ideyalar iyesi bolip esaplanadi.Amir Temur ha’m temuriylar da’wirindegi a’ne usinday joqari ideyalar xalqimizdin’ milliyligin en’ joqarg’I shin’ina ko’terdi.Amir Temurdin’ “Ku’sh – a’dalatta” ideyasi ma’mlekettegi jaman illetlerdi joq qiliwda,tu’rli ja’njel ha’m kelispewshiliklerdi sheshiwde,haqiyqat ha’m a’dalat ornatiwda,insanpa’rwarliq ideyalarin tarqatiwda tiykarg’I orin iyeleydi.

Sol da’wirdin’ miywesi Alisher Nawayi miyrasinda insanpa’rwarliq ha’m ka’mil insane ideyalari a’hmiyetli orin iyeleydi.Shayir o’z shig’armalari arqali bul ideyalardi jaydi,tu’rli millet ha’m elatlar ortasindag’I dosliqti ulliladi.Xalqti pa’rawanliqqa,baxt saadatqa eltiwshi,ha’mme ten’zulimnan tis bolg’an ma’mleket du’zimin a’rman etti.

Nawayinin’ jaqsiliq,iygilik,muxabbat,dosliq,a’dalat,tinshliq kibi uliwmainsaniy ideyalari,ma’nawiy –ta’rbiyaliq qa’diryatlar tuwrisindag’I qimbatli pikirleri respublikamiz mustaqilliqqa eriskennen keyin de ba’rkamal insandi ta’rbiyalawg’a xizmet qilmaqta.

Ma’mleketimiz o’tmishinde temuriylardan keying sociyalliq-filosofiyaliq ideyalar rawaji ayiriqsha oring’a iye.Ma’lim,temuriylar ma’mleketi a’ste aqirin inqirozga’ ju’z tutip,mayda ma’mleketlerge bo’linip ketti,jergilikli kelispewshilikler ku’sheyiwine alip keldi.Bul ekonomika,ma’deniyat,ilim-pa’n,a’debiyatrawajlaniwina keri ta’sirin ko’rsetti.Sog’an qaramastan da’wir mag’anasin sa’wlelendiretug’in teren’ piker ha’m ideyalar juzege keldi.Misali Boborahim Mashrab insap,a’dalat,diyanat,saxawat,aqli-zeyin,ruwxiy ka’milllik,halalliq,miyir-mu’riwbet,kemterlik kibi ma’nawiy-a’deplik pa’ziyletlerdi analiz qilip negative illetlerdi qaraladiu.Og’an shekem insane o’z millet baylig’I menen emes al adamiylig’I,insanpa’rwarlig’I ,hu’jdani menen basqalardan abzal bola aladi.Shayir o’z shig’armasinda Allag’a bolg’an muhabbat ideyasin su’wretleydi.Insan ashko’zlik,haywaniy sipatlar,menmenlik kibi qa’siyetlerden pa’kleniw ushin o’z asli-ilahiy ishqqa ju’z tutiwi lazim deydi.

Ahmed Danish bolsa o’z shig’armalarinda ma’mleketti a’dillik penen basqariw ushin reforma za’ru’r ekenligin uqtirdi.Og’an shekem hu’kimdar bilimli,aqilli bolip xalqtin’ ma’pin qorg’awi,o’z a’tirapindag’ilar menen ken’esip,ma’mleketti idora qiliwi lazim.Ahmed Danishtin’ ideyalari elege shekem o’z a’hmiyetin joytpag’an.

XX a’sir baslarinda ju’zege kelgen ja’didshilik ha’reketinin’ taraqqiypa’rwar lari – Behbudiy,Fitrat,Sholpan,Munavvar qori,Abdulla Avloniylar do’retiwshiligi ha’m iskerliginde mag’riypatpa’rwarliq ideyalari ja’nede kusheydi.Olar jan’a mektepler quriw ,jas a’wladti ilimli qiliwg’a,mag’riypat ha’m Watan ta’qdiyri ,a’deplilik ha’m ta’lim-

ta’rbiya kibi ma’seleler ,xalqlardi birlestiriw,bu’tkil aymaqtin’ ma’griypiy qa’liplesiwi ushin gu’res ideyalari ilgeri su’rilgen.

Sonday aq, xalqti a’siriy qalaqliqtan qutqariw jollari,ekonomika,isbilermenlikti rawajlandiriw,ma’mleketti shiyki zatqaramlig’inan qutqariw,mag’riypat ha’m ma’nawiyatti jetildiriw ma’seleleri jaritilip,ja’han pa’ni ha’m de texnikasi jetiskenliklerin u’yreniw kibi ideyalar ha’m ja’didler iskerliginin’ tiykarg’I miyzanlarinan biri edi.Olardin’ millet parwarliq ha’m watanpa’rwarliq ruwxi menen suwg’arilg’an ideyalari ha’zir de ma’nawiyat ha’m mag’riypatti rawaj taptiriwda xalqimizdin’ o’zligin an’lawinda a’hmiyetli orin tutadi.