Гносеология – билиш фалсафаси

Иккиламчи сифатлар - инсон ҳиссий органлари фаолиятининг маҳсули сифатидаги субъектив иллюзиялар. Бу сифатлар (ранг, ҳид, таъм ва бошқалар) субъектив, чунки улар моддий нарсаларга хос эмас, зотан материя зарралари таъсирида пайдо бўлса ҳам. Улар иккиламчи, чунки нарсаларнинг сезги органларимизга бирламчи сифатлар таъсирида пайдо бўлади.
Сифатнинг – соф математик таърифи-фаннинг ягона ҳал қилувчи вазифаси, ҳиссиёт берган далилларни мантиқий-назарий қайта ишлаш.
Фан – соф – математик таҳлил.
БИЛИШНИНГ ТАБИАТИ
(бирламчи ва иккиламчи сифатлар ҳақидаги таълимот)
Билиш тамойиллари
Диалектик тамойил – билиш жараёнига қараш (яъни ривожланиш нуқтаи назаридан),
диалектиканинг қонун, категория ва тамойилларидан фойдаланиш.
Тарихийлик тамойили – тарихий юзага келиш ва ривожланиш контекстида
жараёнлар ва предметлар ҳам кўриб чиқилади.
Амалиёт тамойили – билишнинг бош тамойили амалиётда деб ҳисоблайди, ташқи
оламни ва ўз-ўзини билишнинг асоси одам фаолиятида деб билади.
Билиш тамойили – билиш имкониятларига тўла ишонч билан ёндашилади.
Объективлик тамойили – онг ва иродадан ташқари предметларни
Мустақил мавжуд деб ҳисоблайди.
Ҳаётни фаол ижодий жараёнда ифодалаш тамойили
Ҳақиқатнинг аниқ тамойили – аниқ шароитда индивидуал ва шубҳасиз ҳақиқатдир.
Билувчи субъект - одам-мавжудот у одамзод тажрибасидаги билишнинг усулларини жамиятнинг бутунлигича, билишнинг натижаларини кўтариб юрувчи моддий ва маънавий маданият бойликларини ўрганган
Билиш объекти – ташқи олам (бутун турли-туманлиги билан), ташқи оламнинг билиш жараёнига, субъектнинг билиш жараёнига таъсири
Ҳақиқат - объектни субъект томонидан адекват акс эттиришдир.
Янглишиши – ташқи оламни субъект томонидан янглиш, бузилган, ҳақиқатга зид бўлган ҳолда ёлғон, адекват бўлмаган ҳолда акс этиш
Баҳолаш – ташқи оламни субъект томонидан категория, қонун, тушунча, олдинги қадриятларга таянган ҳолда мантииқан тушуниш
Амалиётнинг асосий турлари
Амалиёт – ташқи оламни ва одамнинг ўзини ўрганиш ва ўзлаштириш учун қиладиган конкрет фаолияти
Амалиёт вазифаси
Моддий ишлаб чиқариш
Бошқарув фаолияти
Илмий эксперимент
Ҳақиқат ылчови былади
Билишнинг асоси ҳисобланади
Билишнинг натижасидир
Хиссий билиш – хиссиётларга таяниб, ҳақиқатни мантииғига асосланади
Рационал билиш онгга, унинг мустақил фаолиятига асосланади
Рационал билишга энг яқин интуитив билишдир, унда ҳақиқат мустақил равишда, онгдан ташқарида дуч келади