Гносеология – билиш фалсафаси

ИЛМИЙ БИЛИШ СТРУКТУРАСИ
Шахсий билим.
М.Полани. Шахсий билим концепцияси – англаш мумкин бўлган нарсаларни фаол ўзлаштириш, алоҳида маҳорат ва алоҳида воситаларни талаб қилувчи ҳаракат.
Ижтимоий билим
асосан ўзи ўрганаётган
борлиқнинг сифат
томонини тавсифлашга
қараб мўлжал олади.
ҳодисалар сифат
ва хусусийлик
нуқтаи назаридан
ўрганилади
Билиш дунёнинг иккига
бўлинишини назарда тутади
билиш қобилиятига
эга бўлган индивид
микрогуруҳ, ижтимоий
гуруҳ синф,
жамият ҳамдир
бу субъектнинг
билиш фаолияти
қаратилган нарса
ёки ҳодиса.
Субъект
Объект
БИЛИШ
инсон қўлга киритадиган
ахборотнинг энг олий даражаси
изчил ва ижодий фаолиятининг
ижтимоий жараёни
ителлектуал манбага
таянишни талаб қилади
билиш жараёнини тил
ёрдамида амалга оширилади
инсон қўлга киритадиган
ахборотнинг энг олий даражаси
янги, илгари номаълум бўлган
нарсани яратишга йўналгандир
Билиш – одам онгида ҳаёт ҳақиқатининг фаол мақсадли акс этиш жараёни.
билиш жараёнида маиший ҳаётнинг ҳар хил қирралари кўринади,
нарсаларнинг ички ва ташқи моҳияти очилади. Ташқи олам кўринишлари,
шунингдек, билиш фаолияти субъекти одам одамни, яъни ўзини-ўзи
тадқиқ қилади. Замонавий гносеология гностицизм тамойилларига асосланади.
Одамнинг билиш
турлари
Одам ташқи оламни бевосита
ўзи ёки олам учун янги
нарсани кашф этади.
Одам ташқи оламни
билишни аждодлар билиш
натижалари орқали ўрганади
(китоб ўқийди, ўрганади,
моддий ва маънавий
маданият янгиликларига
яқинлашади)
Билиш масаласига қарашлар:
Гностицизм тарафдорлари билишнинг ҳозирги
ҳолати ва келажагига оптимистик руҳда қарайдилар.
уларнинг фикрича, олам – ўрганилади, одам эса, билиш
учун чексиз имкониятларга эга. Улар билишни жараён деб
биладилар, бунинг натижасида онгда оламни акс эттириш
билан ўз-ўзини ўрганади.
Агностицизм тарафдорлари инсоннинг оламни билиш
имкониятларига ёки умуман билиш мумкинлигига
ишонмайди ёки оламни қисман билиш мумкин деб билади.
Агностиклар орасида энг машҳури И.Кантдир. У агности-
цизмнинг изчил назариясини илгари сурди. Улар билиш
идеал онгнинг мустақил фаолияти деб ҳисоблаганлар.
Образ ва объект муносабатлари муаммоси (XVII-XVIII)
Механик дунёқараш механикаси
«Бирламчи ва иккиламчи сифатлар ҳақидаги таълимот» Ж.Локк (1632-1704), Р.Декарт (1596-1650), Т.Гоббс (1588-1679)
Бирламчи сифат
Иккиламчи сифат
Бирламчи сифат - бу шундай ҳиссий идрок қилинадиган сифатларки, унда улар нарсаларнинг геометрик хоссалари намоён бўлади (зичлик, кенглик, ҳажм, ҳаракат, шакл). Бу сифатлар объектив ва механик математика моддалари ёрдамида ўрганилади