Государственная инспекция по надзору за безопасным ведением работ

§ 266. Қѝқисдан отилиши бѝйича хавфли кѝмир қатламлари ва жинслар бѝйича 
ѝтказиладиган иншоотлар учун бурғилаш-портлатиш ишлари паспортининг параметрларини 
танлаш, иншоот кесимининг барча майдони бѝйича кѝмирни (жинсни) тѝлиқ майдалаб уриб 
туширишни таъминлаши керак. Агар ларзали портлатишда забойни талаб этилган шаклига 
эришилмаса, унда иншоотни контурлаш бѝйича такрорий ларзали портлатишни ѝтказиш зарур.
Геологик бузуқлар бѝлган жойларда кѝмир ва жинс бѝйича портлатишни бир вақтда 
ѝтказиш керак.
Кѝмирни олдиндан майдалаб портлатиш бѝйича аралаш забой билан иншоотларни 
ѝтказиш, жинс забойи кѝпи билан 5 м орқада қолганда рухсат этилади. 

---

53 
Жинсни олдиндан майдалаб портлатиш бѝйича аралаш забой билан иншоотларни 
ѝтказиш, фақат қалинлиги 0,8 м гача бѝлган қатламларда амалга ошириш мумкин.
§ 267. Ларзали портлатишдан кейин забойга шакл бериш учун машина, механизм ва 
дастаки урма асбобдан фойдаланиш ман этилади.
§ 268. Ларзали портлатиш қѝлланиладиган ҳар бир забой учун, шундай портлатиш 
технологиясини, тартибини ва хавфсизлик чораларини ѝрнатадиган йѝриқнома ишлаб чиқилиши 
ва корхона (шахта, шахтасозлик ташкилоти) раҳбари томонидан тасдиқланиши керак. Ер 
юзасида турадиган ларзали портлатиш юзасидан масъул бѝлган раҳбарнинг телефон орқали 
суҳбатини магнитофон тасмасига ѐзиш йѝриқнома билан кѝзда тутилиши керак.
§ 269. Ларзали портлатишни бажариш билан боғлиқ бѝлган техник назорати шахси, ҳамда 
ларзали портлатиш ѝтказиладиган участкаларнинг ишчилари ларзали портлатиш бѝйича 
бурғилаш-портлатиш ишлари паспорти ва йѝриқнома билан (имзолаб) танишишлари шарт.
§ 270. Ларзали портлатиш махсус сменалар ѐки сменалараро танаффусларда ѝтказилади. 
Ларзали портлатишга оид вақт кѝлами, ларзали портлатишни ѝтказиш тартиби ва уни бажариш 
юзасидан масъул бѝлган шахс шахта бѝйича буйруқ билан тасдиқланиши керак. 
Ихтисослаштирилган шахтасозлик ташкилоти томонидан фойдаланилаѐтган шахтадаги 
горизонтни тайѐрлаш ҳолларида, бундай тартиб шахтасозлик бошқармаси ва фойдаланилаѐтган 
шахтанинг қѝшма буйруғига биноан ѝрнатилади.
Ларзали портлатишни амалга оширишда шахта бѝйича ларзали портлатишни ѝтказиш 
журнали (айтилган йѝриқномага қаранг) юритилиши керак. Ларзали портлатишни ѝтказиш жойи 
ва вақти ҳақидаги хабарлар (эълонлар кѝринишида) ерости иншоотларида банд бѝлган барча 
меҳнаткашлар эътиборига портлатиш бошлангунча сменадан кечиктирмасдан етказилиши зарур. 
§ 271. Ларзали портлатишни ѝтказишда хавфли зона ѝрнатилиши керак, уни таркибига
портлатувчи жойидан шамоллатишнинг чиқиб кетаѐтган ҳаво оқими ҳаракатланиши бѝйича 
жойлашган шахтани барча иншоотлари, шунингдек уста-портлатувчи яширинадиган жойдан 
забойгача бѝлган барча тоза ҳаво оқимли иншоотлар киради. 
Хавфли зона чегарасида жойлашган шахтанинг барча иншоотларида зарядлашдан олдин 
электр энергияси ѝчирилган бѝлиши керак. Электр энергиясини улашга фақат портлатишдан 
кейин ва электр жиҳозлари ва кабелларда бѝлмаганда иншоот атмосферасидаги метан миқдори 
текширилгандан сѝнг йѝл қѝйилади.
Ларзали портлатишда маҳаллий шамоллатиш вентиляторларини, шунингдек метан 
миқдорини автоматик назоратлаш асбоблари ва кѝмир қатламларини отилиши бѝйича хавфли 
зоналарининг датчикларини ѝчиришга йѝл қѝйилмайди.
Зарядлаш бошланганча электр энергиясини учириш мумкин бѝлмаган иншоотларнинг 
забойларида (уларни мумкинли сув босиши билан боғлиқ равишда), портлатиш тармоғини 
монтаж қилишдан олдин кучланишни учириш лозим.
§ 272. Ларзали портлатиш билан қалин бѝлмаган кѝмир қатламларини очиш, очиладиган 
иншоотнинг тѝлиқ лойиҳавий кесими билан ѝтказилишига йѝл қѝйилади. Қалин тикка 
қатламларни очишда, фақат кѝмир қатламини топиш (жинс тиқилишини кетказиш) учун 
портлатиш ишларига йѝл қѝйилади.
Қатламларни кесиб ѝтиш Кѝмир, жинс ва газ қѝқисдан отилиши бѝйича хавфли 
қатламларда портлатиш ишларини бехатар олиб бориш бѝйича йѝриқнома талабларига мувофиқ 
бажарилиши керак.
Бевосита қатлам олдидаги жинс тиқилган участка битта портлатишда йѝқ қилиниши 
лозим.
Очиш иншоотлари забойларидаги ларзали портлатиш режими камида 4 м масофадан
киритилиши керак ва иншоот забой кѝмир қатламининг нормали бѝйича 4 м масофага 
узоқлашганидан кеийн олиб ташланиши мумкин.

---

54 
Кѝмир қатламларини очиш қуйидаги кетма-кетликда бажарилиши зарур: очиш иншооти
забойнинг қатламга яқинлашиши, қатламни топиш ва кесиб ѝтиш, қатламдан узоқлашиш (кетиш).
Бунда барча ҳолларда: 
- тикка кѝмир қатламларини очишда “яқинлашиш участкаси” деб, очиладиган қатлам 
олдидан 4 ÷2 м ли очиш иншооти участкаси ва қатламдан кейин 4 ÷2 м масофани “узоқлашиш 
участкаси” деб ҳисоблаш; 
- нишаб, қия ва тикқия қѝмир қатламларини очишда “яқинлашиш участкаси” деб, 
очиладиган қатлам олдидан 4 ÷1 м ли очиш иншооти участкаси ва қатламдан кейин 4 ÷1 м 
масофани “узоқлашиш участкаси” деб ҳисоблаш зарур. Масофаларни ҳаммасини қатламни 
нормали бѝйича қабул қилиш керак.