Grafligida joylashgan mulklarida er maydonini oʻlchashning 16 xil usuli mavjud boʻlgan
Download 0.83 Mb.
|
Yevropada metralogiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kilogramm etaloni uchun esa, 4 ºC haroratdagi 1.000028 detsimetr kub suvning
|
Qoʻqon davlat pedagogika instituti tarix fakulteti tarix yoʻnalishi 1-kurs 102-guruh talabasi Rahimjonov Zoyirshoxning yordamchi tarix fanidan tayyorlagan prizintatsiyasi 16-MAVZU. EVROPADA QO’LLANILADIGAN O‘LCHOV BIRLIKLARI Reja: 1.Evropada qo’llanilgan olchov birlklari 2.Metrik tizimga asos solinishi 3.O’zbekiston Respublikasda metrologianin rivojlanishi Evropada qoʻllanilgan qadimgi oʻlchov birliklarining eng qadimgilaridan boʻlgan yunon oʻlchovlarini koʻrib chiqamiz. YUnon oʻlchovlarining asosini Bobil va Misr birliklari tashkil etgan va ushbu birliklarning tarixi koʻp hollarda yunon manbalari orqali oʻrganiladi. Vitruviyning bergan ma‘lumotiga koʻra, me‘morchilikda bir qadar boshqacharoq, inson tana a‘zolariga asoslangan oʻlchov birliklari qoʻllanilgan: digitus (barmoq)– futning 1/6, palma (kaft) - 4 barmoq, cubitus (tirsak) – 1,5 fut yoki 6 kaft. Ilk oʻrta asrlarda, ayniqsa, markazlashmagan davlatlarda natural xoʻjalik bosqichida rasmiy qabul qilingan olchovlar boʻlmagan. Rimcha nomlari saqlanib qolgan oʻlchov birliklari turli hududlarda turli me‘yorlarga ega boʻlgan. Yirik feodallar, alohida shaharlar va hatto bir shahardagi savdo gildiyalarining bir-biridan farq qiluvchi oʻlchovlari mavjud boʻlgan. Masalan, XIII asr boshida Angliyaning Ramsey monastiri kartulyariysida qayd etilishicha, uning birgina Xantingdonshir grafligida joylashgan mulklarida er maydonini oʻlchashning 16 xil usuli mavjud boʻlgan Shu tariqa oʻrta asrlarda oʻlchov tizimlarining stixiyali shakllanishi lokal va regional tarzda borgan. Masalan, Angliyada yerning asosiy oʻlchov birligi gayda keyinchalik akr boʻlgan boʻlsa, Germaniyada esa –gufa morgen, Fransiyada – Arpan boʻlgan. Ba‘zan oʻlchovlarni yagonalashtirishga urinishlar ham boʻlgan, ammo ular muvaffaqiyatsiz tugagan. Masalan:
2. CHex qiroli Ottokar II (1253-1278) barmoq kengligini 4 javdar doinining uzunligiga teng deb olishni buyurgan. 3. Angliyada qirol Eduard II ning 1324 yilgi ―Statutiga koʻra ―qonuniy ingliz dyuymining asosi sifatida ―boshoqning oʻrta qismidan olingan uchta quruq dumaloq arpa doni uzunligi olingan Metr etaloni 90% irridiy va 10% platina qotishmasidan tayyorlangan X shaklidagi etalon boʻlib, u 1799 yilgi Arxiv Metri etalonini 0.001 millimetr aniqlik bilan takrorlaydi. Kilogramm etaloni uchun esa, 4 ºC haroratdagi 1.000028 detsimetr kub suvning ogʻirligiga teng boʻlgan Arxiv Kilogrami asos qilib olindi va shu tarzda, endilikda kilogramm va 1 litr suvning hajmi oʻzaro teng boʻlmay qoldi. Ular orasida 28 milligrammga teng farq yuzaga keldi. harorat uchun – Kelvin gradusi, yorugʻ‗lik kuchi uchun esa – Kandela (sham), tok kuchi uchun - amper birliklari asos qilib olingan xalqaro tizimni qabul qildi. Tarkibi Oʻlchov va Tarozilar Xalqaro Idorasi direktori va OʻTXKning 7 a‘zosidan iborat. 21.07.2014 holatiga OʻTXQ tarkibida 56 ta a‘zo; va 41 ta hamkor davlat va xalqaro iqtisodiy tashkilotlar mavjud hisoblanadi: 1954 yilda 10–O‗TXK uzunlik va masofa uchun – metr, vaqt uchun – soniya, massa uchun – kilogramm Mashhur matematik olim J.-L Lagranj (1736-1813) boshchilik qilgan akademiya hay‘ati, barcha oʻlchovlar uchun, shu jumladan vaqt birligi – kun uchun ham, oʻnli sanoq sistemasi va uning karrali va ulushli qiymatlariga asoslangan birliklar tizimini qabul qilishni taklif etdi. E'tibor Uchun Raxmat!!! Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|