Грунтларни силжишига қаршилиги. Кулон қонуни

нисбий сиқилиш коэффициенти
Ушбу ифода ўта муҳим бўлиб, пойдеворларнинг чўкишини аниқлашда таянч ифода бўлиб хизмат қилади. Пойдевор чўкишини аниқлашда асосий формула қуйидаги кўринишга эга бўлади:
.
Сиқилиш – грунтларнинг табиатидан келиб чиқадиган асосий хусусияти бўлиб, уларни зичланиши ҳисобига рўй беради Намлик (ёки ғоваклик) билан босим орасидаги эгри чизиқли боғланиш компрессия эгри чизиғи дейилади.
Компрессия эгри чизиғини қуриш ва сиқилиш кўрсатгичларини аниқлаш учун грунт намунаси одометрда синаб кўрилади. Синаш олдидан намунанинг табиий структурасини ва намлигини сақлаш чоралари кўрилади.
Агар, қуйидаги шартли белгиларни қабул қилсак:
е₀ – грунтнинг бошланғич (табиий ҳолдаги) ғоваклик қоэффициенти, яъни орқали топилади;
е_i – грунтнинг ихтиёрий Р_i босимга мос келадиган ғоваклик коэффициенти;
S_i –қўйилган Р_i юк таъсирида грунт намунасининг тўлиқ деформацияси(чщкиши);
h – грунт намунасининг бошланғич баландлиги;
V_ni – тажриба бошидан бошлаб, Р_i кучи таъсирида, намуна ғоваклик ҳажмининг ўзгариши (камайиши).



Грунтларнинг сув ўтказувчанлиги
Грунтларни сув ўтказувчанлиги ўзгарувчан бўлиб, у грунтларнинг зичланганлик даражасига, қаттиқ заррачаларни ва ғовакликларни ўлчамларига ҳамда грунтларга таъсир этаётган босим миқдорига боғлиқ бўлади.


Мор айланаси
Материаллар қаршилиги фанидан, мураккаб кучланганлик ҳолати учун Мор айланасидан фойдаланамиз. Грунт намунасига кучланишни таъсир эттириб, ни грунт намунаси деформациялангунча (бузилгунга қадар) ошириб борамиз, бундай тажрибалар ўтказиладиган ускуна “стабиллометр” деб аталади.