Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

4. «Odam-belgilar tizim».
Kasblarning bu tipida shartli belgilar, 
raqamlar, kodlar, tabiiy yoki sun`iy tillar asosiy etakchi mehnat predmeti 
hisoblanadi. Hozirgi zamon kishisi belgilar va belgi tizimlari dunyosida 
tekstlar, chizmalar, sxemalar, kartalar, jadvallar, formulalar, yo’l belgilari 
ichida yashaydi. Binobarin, bularning hammasini biladigan tegishli 
mutaxassislar ham zarur. «Odambelgilar tizimi» tipidagi kasblar 
quyidagilarni o’z ichiga oladi: hujjatlarni (ona tilida yoki chet tilida) 
rasmiylashtirish, ish yuritish, matnlar va ularning qayta yozilishi, qayta 
kodlashtirilishi bilan bog’liq bo’lgan kasblar: tarjimon, sekretar-
mashinistka, telegrafchi, texnik redaktor va boshqalar.
5. «Odam badiiy obraz».
Kasblarning bu tipida badiiy obrazlar, ularning 
tuzilish usullari etakchi mehnat predmeti hisoblanadi. Bu yerda quyidagi 
kasblarni ajratib ko’rsatish mumkin: tasviriy faoliyat bilan bog’liq bo’lgan 
kasblar: badiiy mebellar ishlab chiqarish boyicha duradgor, toshga oyib gul 
soluvchi, yoritish elektrotexnigi (teatrda), poyabzal kanstruktor-modeleri, 
dizayner-rassom va boshqalar.
 
Maxsus vaqt strukturasi talabalarga berilgan fan sohasi bilan 
birgalikda o‘z shaxsiy qiziqishlarini olib borish uchun ham potensial 
imkoniyat taklif qilinadi.  
Loyihalarga boshchilik qiluvchirahbarning roli o‘qituvchinikidan ko‘ra 
farq qiladi, ya’ni biri talaba tomonidan amalga oshirilishi kutilayotgan 

---

David G. Mayers Psycholo
125
ishlar yo‘nalishini berish bo‘lsa boshqasi - Ko‘makchi, dalda beruvchi
mohirona mahoratlar majmui bilan qo‘llab quvvatlovchidir.
60
  
 Kasblarni guruhlarga ajratishning o‘ziga xosligi. 
Ta’lim tizimida 
faoliyat ko‘rsatayotgan amaliyotchi psixologlar ishida o‘quvchilarda qanday 
kasblarga moyilliklar mavjudligini aniqlash, ularni kasb-hunarga to‘g‘ri 
yo‘llash, ular bilan kasb-hunarga oid masalalarda maslahat ishlari olib 
borish kabi masalalar muhimdir.
Inson shaxsi rivojlanishining shu bosqichida to‘g‘ri yo‘lni tanlay olishi, 
uning kelgusi hayoti uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega. E.A.Klimov 
tomonidan taklif etilgan “Differensial-diagnostik so‘rovnoma” (DDS) aynan 
psixologik amaliyotda keng qo‘llanilib, o‘zining samaradorligini, 
foydalanish uchun qulayligi bilan xarakterlanib kelayotgan metodikalardir.
 
Bu metodika yordamida sinaluvchining faoliyatni u yoki bu turidan qaysi 
birini ko‘proq ma’qul ko‘rishligi va shunga mos ravishda qaysi kasbga 
moyilligi aniqlanadi. Undan mehnat ta’limining boshlanish bosqichlarida, 
ya’ni hali kasbni o‘zlashtirish mumkin bo‘lgan vaqtda foydalanish va uning 
natijalariga asoslangan holda o‘quvchiga to‘g‘ri maslahatlar berib uni 
o‘zining individual-psixologik xususiyatlariga ko‘proq mos keladigan kasb-
hunarga yo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Dunyoda 10000 dan ortiq kasb va mutaxassisliklar mavjud. Ushbu 
kasblarning birini qobiliyatlarimizga, dunyoqarashimizga eng asosiysi 
qiziqish va moyilliklarimizga qarab tanlashimiz kerak.
O‘qituvchi 
xodimlar 
tomonidan 
 
qilinadigan 
loyiha 
va 
dissertatsiyalar nazorati bilan talabalarning tartib nazorati orasida 
nomutanosiblik 
mavjud. 
Birinchi 
talab 
bu 
— muddat(vaqt), 
loyihalashtirish mahoratida ikkala rahbar va nazoratchi ishtirokidan 
uddaburonlik g‘ayrati talab qilinadi. Keyingi ikkinchi talab bu - o‘z-o‘zini 
anglash(o‘zlikni 
anglash, 
ma’salan 
kimningdir 
shaxsiy 
yo‘nalshi,jinsi,irqi,malakasi) 
talaba 
ko‘nikmasi 
qobilyat 
bilan 
60
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] 
Heather Fry, Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm.
pp: 153.