Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

Professiogrammaning tuzilishi va o‘ziga xos xususiyatlari. 
Kasbning inson oldiga qo‘yadigan talablari majmuasi psixologik, ijtimoiy, 
iqtisodiy, texnikaviy va pedagogik jabhalarni qamrab oladi. Kasb va ixtisos 
asoslarini egallovchi yoshlar shu fanlarning barcha talabalariga 
moslashishi orqali mutaxassislik layoqatini rivojlantira boradi. Bu o‘z 
navbatida kasbiy orientatsiya bilan bog‘liq bo‘lib, bizda kasb tanlashga 
yo‘naltirish davlatning kompleks tadbirchoralari tizimidan kelib chiqadi. 
Har bir shaxs o‘z istagi va layoqati asosida kasbni tanlaydi. Bu jaaryon
quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
63
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] Heather 
Fry, Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm. pp: 167.

---

David G. Mayers Psycholo
128
maktabda kasbiy ma’lumotlar berish;
kasb-hunar maorifi bilan shug‘ullanish;
radio, televidenie, kino, matbuoda 
tashviqot qilish; kasb yuzasidan 
maslahatlar; kasbga saralash 
(qobiliyatiga binoan); kasbga moslashish 
(adaptatsiyalash).
Mazkur sohada psixologik izlanishlar olib borgan K.K.Platonov bu 
borada
«Kasb tanlashga yo‘naltirish uchburchagi»
deb nomlangan sxema ishlab 
chiqqan.
64
Kasb tanlashga yo‘naltirish uchburchagining muhim tomonlari 
quyidagilardan iborat:
52-rasm  
- har xil kasb-hunar egasiga nisbatan 
- qo‘yiladigan talablar yuzasidan muayyan
bilimning mavjudligi 
- u yoki bu mutaxassislikka nisbatan jamiyat 
(viloyat, shahar, tuman)ning mehnat 
resurslariga ehtiyoji bo‘yicha ma’lumotlar 
- kasbga yo‘naltiruvchining layoqati, qobiliyati, 
shaxsiy xususiyatlariga oid bilimlar 
Psixolog E.A.Klimov qarashlariga binoan 
professiogramma bu
:
65
➢ 
shaxsdagi bilish imkoniyatlari, avvalo sensor kanallari hamda 
ustivor signallarning faoliyatga mosligi (ko‘rish, eshitish va 
boshqalar);
➢ 
axborotlarni saqlash va qayta ishlash bilan bog‘liq aqliy 
faoliyatning xususiyati;
➢ 
xotira, 
tafakkur 
va 
nutqning 
faolyaitdagi 
ishtirokining 
adekvatligi;
➢ 
ishda, mehnat faoliyatida asab - psixologik zo‘riqish, tanglikning 
mavjudligi;
➢ 
diqqatni boshqarish zarurati;
64
Psixologiya. Uchebnik. / Pod. red. A.A. Krilov. – M.: “PROSPEKT”, 1998. C. 326.
65
Psixologiya. Uchebnik. / Pod. red. A.A. Krilov. – M.: “PROSPEKT”, 1998. C. 491.

---

David G. Mayers Psycholo
129
➢ 
ishda muvaffaqiyatni ta’minlovchi shaxs sifatlari, fazilatlarining 
mavjudligi;
➢ 
mehnat
faoliyati
tuzilishini tavsiflovchi integral 
psixofiziologik ko‘rsatkichlar.
Yuqoridagi mulohazalardan tashqari professiogramma 
oldiga 
quyidagi talablarni qo‘yish maqsadga muvofiq.
1. 
Ishning qanday nomlanishi va uning nimalardan tuzilishi (ishning 
nomi, mutaxassislik, kasb-hunar, lavozim, ishchi o‘rni imkoniyati, 
mehnatning turdosh xususiyatlari va uning muhim tavsiflarining 
bayoni).