Gumanitar fanlar fakulteti O‘ta 19\1 guruh talabasi Mamatqulova Ruqiya Bekmurod qizining Otning grammatik kategoriyalari

-(i)m
-(i)miz
II shaxs	-(i)ng	-(i)ngiz
III shaxs	-i, -si	-i, -si

Jadvaldan ko‘rinadiki, III shaxs egalik affiksi birlik va ko‘plik son uchun umumiy. Predmetning bir shaxsga yoki ko‘p shaxsga taalluqliligi egalik affiksi olgan ot bog‘lanib kelgan so‘zning grammatik son shakliga qarab aniqlanadi: uning kitobi – birlik, ularning kitobi – ko‘plikdir.

Shuningdek, egalik affikslari ot negizining unli yoki undosh tovush bilan tugashiga qarab ikki xil shaklda qo‘llanadi.

Shaxs	Birlik			Ko‘plik
	unlidan so‘ng	undoshdan so‘ng	unlidan so‘ng		undoshdan so‘ng
I shaxs	sovg‘aQ -m	daftarQ -im	sovg‘aQ -miz		daftarQ-imiz
II shaxs	sovg‘aQ -ng	daftarQ –ing	sovg‘aQ -ngiz		daftarQ-ingiz
III shaxs	sovg‘aQ -si	daftarQ -i	sovg‘aQ -si		daftarQ -i

Egalik affikslari odatda, ko‘plik affiksidan keyin qo‘shiladi: kitobQ -larQ -im kabi.

Egalik affiksi qo‘shilgan ot, odatda, qaratqich kelishigidagi (belgili va belgisiz shakldagi) boshqa ot, olmosh va otlashgan so‘z bilan bog‘lanadi: daraxtning bargi, ipak qurti, mening vazifam, yaxshining so‘zi kabi. Bu bog‘lanish egalik affiksini olgan ot anglatgan predmetning qaratqich kelishigida kelgan so‘zga qaramli ekanligini ko‘rsatadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. Karimov I.A «Istiqlol va ma`naviyat”. «O`zbekiston», 1994,-160 s.

2. Mirziyoyev SH. M. “Erkin va farovon demokratik O’zbekiston davlatini barpo etamiz”
“O’zbekislon” 2016.
3. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga ko'ramiz”, “ O’zbekiston” 2017.
4. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev 2017— 2021 yillarda O’zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakat strategiyasi 7-yanvar. 2017.
5. Sayfullayeva R., Mеngliyev B. Boqiyeva G. va boshq. Hozirgi o‘zbеk adabiy tili. – T.: FTM, 2009.
6. Azizov O. ― Tilshunoslikka kirish ‖ T., 1996
7. Abduazizov A.A. Tilshunoslikka kirish. –T.,1999
8. Акшина А.А. Пособие по курсу «Ввeдение в языкознание» -М.,1969.
9. Амирова Т.А., Ольховиков Б.А., Рождественский Ю.В. Очерки по истории лингвистики., -М.,1975
10. Baskakov N.A., Sodiqov A.S. ―Umumiy tilshunoslik ‖.-T., 1979
11. Баранникова Л.И. Введение в языкознание. Издательство Саратовского университета,-М.,1973.
12. Berdiyorov X., Xo‘jayev P., Yo‘ldoshev B. Umumiy tilshunoslik.-Samarqand, 1974.
13. Бондарко А.В.Принципы функциональной грамматики и вопросы аспектологии.-Л.,1983.
14.Tursunоv Y., Muхtоrоv J., Rахmаtullаеvа Sh. Hоzirgi o`zbеk аdаbiy tili.151-228-bеtlаr.
15. Sаyfullаеvа R., Mеngliеv B., Bаqiеvа G., Qurbоnоvа M., Yunusоvа Z., Аbzulоvа M. Hоzirgi o`zbеk аdаbiy tili. –T.: 2009. 242-245-255-bеtlаr.
16. Shооаbdurахmоnоv M., Аsqаrоvа А., Hоdjiеvа I., Rаsulоv Х. Hоzirgi o`zbеk аdаbiy tili. 253-b.
17. O`zbеk tili grаmmаtikаsi. 1-tоm. 299-300-bеtlаr.
18. Nurmоnоv А., Sоbirоv А., Yusupоvа Sh. Аkаdеmik litsеy vа kаsb-hunаr kоllеjlаri uchun chiqаrilgаn dаrslik. –T.: 2010. 155-166-bеtlаr.
19. Mеngliеv B., Хоliyorоv O`., Qоdirоvа Х. Zаmоnаviy оnа tili. –T.: 2011. 114-b. U:227b.
20. Mеngliеv B. Хоlyorоv O`. O`zbеk tili prаktikumi. –T.: FАN. 2008. 291-b. U:435-b.
21. Mirzаyеv M., Usmаnоv S., Rаsulоv I. O`zbеk tili. –T.: 1996. 102-144-bеtlаr.
22. Kаmilоvа Х., Shооаbdurахmоnоv Sh., G`оziеvа H. Hоzirgi zаmоn o`zbеk tili. 345-481-482-483-bеtlаr.
23. Ikrоmоvа B., Аzizоvа А. Muхаmеdоvа D. O`zbеk tili. –T.: O`qituvchi, 1983. 117-156-bеtlаr, U: 247-b.
24. Хаlmоnоvа Z.G. Tilshunоslikkа kirish. –T.: 2007. 70-79-bеtlаr. U: 100-b. 25. Hаmrоеv M., Muхаmеdоvа D., Shоdmоnqulоvа D., G`ulоmоvа Х., Yo`ldоshеvа Sh. Оnа tili. –T.: 2007. 103-104-156-bеtlаr. 26. Hаmrоеv M. Оnа tili. –T.: 2011. 59-b.
27. Hаmrоеv M. O`zbеk tili. Ьаэкгяадак ьаоьгаышю –ЕюЖ 2007ю 59-86- иеедакю ГЖ 182-ию
28. M.Mirzaev, S.Usmonov, I.Rasulov Uzbek tili. T., «O’qituvchi» 1978.
29. Sh. Shoabduraxmonov, M.Аskarova, А.Xojiev, I.Rasulov, , X.Doniyorov Xozirgi њzbek adabiy tili. T., «O’qituvchi» 1980.
30. M.Irskulov Tilshunoslikka kirish. T., «O’qituvchi» 1992.
31. А.Baskakov, А. Sodikov, А.Аbduazizov Umumiy tilshunoslik. T., «O’qituvchi» 1981.
32. X.Neʼmatov, O.Bozorov Til va nutk. T., «O’qituvchi» 1993.
33. U.Tursunov, J.Muxtorov, Sh.Raxmatullaev Xozirgi o’zbek adabiy tili.. 1-kism. T., «O’qituvchi» 1979.
34. N. Turniyozov A.Rahimov O‘zbek tili (maruzalar matni)

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti