Guruh 612-18 Topshirdi Kamolov B. 15-laboratoriya ishi Ishlab chiqarish xonalarida shovqin darajasini aniqlash

Guruh 612-18

Topshirdi Kamolov B.


15-laboratoriya ishi

Ishlab chiqarish xonalarida shovqin darajasini aniqlash

Ishning maqsadi: Tovushdan himoyalashni o‘lchashni o‘rganish metodikasi. SHovqinga qarshi kurashish metodi va ishning akustik trakti pritsipini o‘rganish.

1.NAZARIY QISM

1. 
   SHOVQINNI KLASSIFIKATSIYALASH. Tovushlarni chastota va fazalarda har xil amplitudada tartibsiz aralashuvi shovqin deyiladi.Umuman olganda dam olish va ishlashga xalaqit beradigan tovushlarni shovqin deb tushuniladi. SHovqinlar spektor xarakteriga qarab ikkiga bo‘linadi.
   

• 
  Tuxtovsiz spektorli kengligi 1 oktava bo‘lgan, keng polosali;
  
• 
  Diskret tonlarida aniq ko‘ringan spektordagi tonlar.
  

Vaqt xarakteristikasiga ko‘ra shovqinni quyidagilarga bo‘linishi mumkin.

• 
  Doimiy, tovush balandligi vaqti vaqti bilan o‘zgarib turadi, 5 dB dan ko‘p bo‘lmagan.
  
• 
  Doimiy emas,tovush balandligi vaqt mobaynida uzuliksiz o‘zgaradi,5dB dan ko‘p bo‘lmagan.
  
• 
  Impulsli shovqin bir yoki bir nechta tovush signallaridan iborat, davomiyligi 1-200 ms,10 ms intervalda.
  

1.2.Ish joylaridagi doimiy to‘lkin xarakteristikasi, tovush bosimi darajasi dB bo‘lganda, oktava polosalari o‘rtacha geometrik chastotalari

f-63,125,250,500,1000,2000,4000 va 8000 Gs, bular quyidagi formulada aniklanadi:
( 1)
Bu erda: R-tovush bosimi

R_A ning o‘rtacha kvadratdagi belgisi

R₀=2·10^-5- eshitish boshlanishi.

1.3. Baholash uchun mo‘uljal sifatida ish joyidagi doimiy keng polosali shovqinlar harakteristikasi sifatini, tovush darajasini dB Ada qabul kilgan xolda, vaqt xarakteristikasini o‘lchashda shovqin o‘lchagich «medlenno» (sekin) va quyidagi formulada aniqlanadi:

(2)

Bu erda: L_A - tovushning korrektirlashgan darajasi, dBA;

P_A –tovush bosimini o‘rtacha kvadratdagi belgisidir,

bu erda «A» korreksiyasi hisobga olingan.

1.4 doimiy bo‘lmagan shovqinni bahosini mo‘ljallash DbA dagi L a ni o‘rtacha tovush darajasini aniqlash uchun, doimiy bo‘lmagan shovqinni aniklash uchun , tekshirilayotgan vaqt oraligi kuyidagi formula:
(3)

Bu erda: L_A(i-1,2…h) tovush bosimi darajasi, dB:

10 lg -tovush darajasi summasi

1.5. Mashina shovqini xarakteristikasini (4) tovush quvvati darajasi lg oktava polosasida o‘rtacha geometrik chastotalari

f - 63,125,250,500,1000,2000,4000 va 8000 Gs
Bu erda: Lp-tovush quvvati darajasi, dB;

(4)

R-tovush quvvati, Vt

R_o-tovush quvvati boshlanishi.
1.6 SHaxsiy to‘sis tovush izolyasiyasi, Havo shovqinidan quyidagicha aniqlanadi.

_{( 5)}
(6)

Bu erda: l_3x –dB dagi shaxsiy tovush izolyasiyasi

T - tovush uzatish koeffitsenti
, (7)

(8)
Bu erda: A xonadagi tovush yutish fondi m²

S_umum –to‘siq usti umumiy maydoni, m²

^a_urt –tovush yutishning o‘rtacha kofitsenti

r₂ va r₁ –tovush to‘lkilaridagi uzatilayotgan tovush bosimi

1.8 Tovush bosimining o‘rtacha darajasini hisoblab topish uchun yoki o‘rtacha tovush darajasini quyidagi formulada chiqariladi:
(9)
Bu erda: Li-tovush bosimi darajasini o‘lchash;

n-o‘lchov soni yoki o‘lchov nuqtasi.

Agar o‘rtachalashtirilgan tovush bosimi darajasi yoki tovush darajasi bir biridan B dB ko‘p bo‘lmaydi
(10)
1.9 Tovush izolyasiyasi konstruksiyasi, bir binodan ikkinchi binoga tovush o‘tib ketmasligi uchun kerak bo‘ladi.

Tovush izolyasiyasi effekti, konstruksiyadan tovush o‘tmasligida ko‘rinadi.

1.10.Tovush yutish tebranuvchi energiyani issiklikka aylanishida ko‘rinadi,buni natijasida tovush yutgichda ishqalanish yo‘qoladi.YUmshoq va zich bo‘lmagan materiallarda ishqalanishda yo‘qotishlar ko‘p,shuning uchun tovush yutuvchi konstruksiyalarda ishlatiladi.
Tovush izalyasiyasi to‘siqlari ditsibellar kattaligida ko‘rinadi,tovush qaytishi
(11)
Bu erda: f-chastota, Gs;

m-konstruksiya massasi, kg

rs-havoning to‘lkin qarshiligi, rs=
SHunday qilib tovush izolyasiyasi ba’zi bir xil diapazon chastotalarida, logorifm massasiga proporsionaldir. SHuning uchun tovush izolyasiyasi tobeligini (ZI)material massasi konstruksiyasini «massa qonuni»deyiladi.

YUqori tovush chastotalarida, rezonans natijasida massa qonuni beriladi, bunda to‘siq kuchini boricha tovushni o‘kazadi. To‘siqning tovush izolyasiyasi qobilyatini konstruksiya og‘irligidan taxminan hisoblab topish mumkin.

Bir turdagi yoppa konstruksiya uchun material massasi m>2000kg/m² ga ega bo‘lsak

(12)

(13)
Bu erda: L₁ va L₂ -shovqinli va mikrofondagi tovush bosimini o‘rtacha darajasi.

S-aks etish maydoni, m²

A-xona tovush yutish fondi, m²

Xonada to‘liq tovush yutilganda a_sr =l formula (14) quyidagi ko‘urinishda bo‘ladi

(14)

(15)

2. ISHNI BAJARISH TARTIBI

Tovushni izolyasiya qilishni tekshirish uchun qurilma o‘rnatish to‘siq konstruksiyasi qobilyati 1-rasmda ko‘rsatilgan.

1-rasm Eksperimental qurilmani ko‘rnishi.

ZG-tovush generatori; GSH-shovqin generatori; G-tovush kuchaytirgich; M-mikrofon; ZM-tovush izolyasiya qiluvchi material. ZP-tovush yutuvchi material;ASH-shovqin spektrni analizatori ; SH-shovqin o‘lchagich;I-indikatorli pribor;

Tovush kuchaytirgichga uzatilayotgan kuzatuvchi signalni, tovush generatoridan mikrofon signalini qabul qiladi, buni natijasida shovqin o‘lchagich qandaydir shovqin darajasi L ni ko‘rsatadi.(tekshiruv namunasi bo‘lmaganda) va shovqin darajasi L (tekshirish natijasi bo‘lganda)

Tovushni izolyasiya qilish kamerasida ichki to‘siq yuzasi ZP material bilan ishlangan.Tovushni izolyasiya qilish yuzasi L konstruksiyasi L ₁va L₂ tovush bosimi farkida aniklanadi.

3.Ishni bajarish tartibi

1. Tovush chastotasi generatorini yoqish, regulyatorni aylantirib tovush darajasini sozlash. (sichqonchani o‘ng knopkasini soat strelkasi buyicha,chapini aksincha)

2. Tovush bosimi darajasini izolyasiya materialini L₁siz o‘lchash,natijani l tablitsaga yozish.

3. Izolyasiya materialini tanlash,namuna qalinligini kiritish,o‘lchovni oktava chastotalarida o‘tkazish.

4. Navbatdagi materialni tanlab ,o‘lchovni takrorlash.

5. Oktava chastotalarida tovush izolyasiyasi L=L₁-L₂ ni hisoblash va natijasini ikkinchi jadvalga yozish.

6. Izolyasiya kilingan 1000 Gs li chastotani,tovush izolyasiyasi materialini salmog‘ini solishtirishni,quyidagi berilgan amaliy formula asosida hisoblaymiz.

Bu erda f=1000 Gs r-material zichligi, d-qalinlik,R=420 H·s/m³-havo to‘lqin qarshiligi.

7. Tovush izolyasiyasi L_zi(t) ni spektral xarakteristikasining grafigini chizing

Tovush bosimi o‘lchovining natijalari

1-Jadval

Tovush bosimining to‘siq turlari	O‘lchangan tovush bosimi, dB da, Har xil chastotalarda, Gs.