Guruh: Bajardi: Tekshirdi: mavzu: Banklar, ularning turlari va kredit tizimidagi roli. Reja
Download 48.21 Kb.
|
husniddin iqtisod kurs ishi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Isteʼmol krediti
- Ipoteka krediti
- Xalqaro kredit
- Hududlar kesimida kreditlar va xorijiy investitsiyalar.
- 1-jadval. 4.Krеdit tizimi haqida tushuncha va uning tarkibiy qismi.
- Foydalanilgan adabiyotlar royxati
|
Xoʻjaliklararo kredit — bir korxona (muassasa) tomonidan ikkinchisiga beriladi va ularning kapital qurulish, qishloq xo’jaligi sohalaridagi munosabatlariga, shuningdek, ichki xoʻjalik hisobi boʻgʻinlari bilan munosabatlariga xizmat qiladi.
Tijorat krediti — bu korxonalar, birlashmalar va boshqa xoʻjalik yurituvchi subʼektlarning bir-biriga beradigan kreditlaridir. Tijorat krediti, avvalo, toʻlovni kechiktirish yoʻli bilan tovar shaklida beriladi. Isteʼmol krediti — xususiy shaxslarga, hammadan avvalo, uzoq muddat foydalanadigan isteʼmol tovarlari (mebel, avtomobil, televizor va boshqalar) sotib olish uchun maʼlum muddatga beriladi. U chakana savdo magazinlari orqali tovarlarning haqini kechiktirib toʻlash bilan sotish shaklida yoki isteʼmol maqsadlarida bank ssudalar berish shaklida amalga oshiriladi. Isteʼmol kreditidan foydalanganlik uchun ancha yuqori foiz undiriladi. Ipoteka krediti — ko’chmas mulklar (er, bino) hisobiga uzoq muddatli ssudalar shaklida beriladi. Bunday ssudalar berish vositasi, banklar va korxonalar tomonidan chiqariladigan ipoteka obligatsiyalari hisoblanadi. Davlat krediti — kredit munosabatlarining oʻziga xos shakli boʻlib, bunda davlat pul mablagʻlari qarzdori, aholi va xususiy biznes esa kreditorlari boʻlib chiqadi. Davlat krediti mablagʻlari manbai boʻlib, davlat qarz obligatsiyalari xizmat qiladi. Davlat kreditning bunday shaklida, avvalo, davlat byudjeti kamomadini qoplash uchun foydalanadi. Xalqaro kredit — ssudakapitalining xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi harakatini namoyish qiladi. Xalqaro kredit tovar yoki pul (valyuta) shaklida beriladi. Kreditor va qarz oluvchilar banklar, xususiy firmalar, davlat, xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar hisoblanadi. Hududlar kesimida kreditlar va xorijiy investitsiyalar.
4.Krеdit tizimi haqida tushuncha va uning tarkibiy qismi. Kredit bir narsani qarzga olib, keyinroq qaytarib berishga va'da berishga o'xshaydi. Do‘stingizdan o‘yinchoq olib, ertaga qaytarib berishga va’da berganingiz kabi. Kredit tizimi kattalar qarz olib, keyinroq foiz deb ataladigan qo'shimcha pul bilan qaytarib berishga va'da berishadi. Kredit tizimi kredit ballari kabi turli qismlarga ega bo'lib, u kimningdir qarz olish va pul to'lashda qanchalik yaxshi ekanligini ko'rsatadigan hisobot kartasiga o'xshaydi. Kredit tizimi pulni qarzga olib, keyinroq qaytarishingiz mumkin bo'lgan tizimga o'xshaydi. Bu odamlarga kerakli narsalarni sotib olishga yordam beradi, lekin bir vaqtning o'zida hammasini to'lashga qodir emas. Uning kredit balingiz va kredit hisobotingiz kabi turli qismlari mavjud. Bu banklar va boshqa kreditorlar sizga qarz berish yoki bermaslik haqida qaror qabul qilishda yordam beradi. Kredit (lotincha – ishonish – verit, doveryatsya) deganda o’z egalari qo’lida vaqtincha bo’sh turgan ayrim qiymat yoki pul mablag’larining boshqalar tomonidan ma’lum muddatga xaq to’lash sharti bilan qarzga olish va qaytarib berish yuzasidan kelib chiqadigan munosabatlar tushuniladi. Kredit qadimdan ma’lum bo’lib, u dastlab savdoda almashuv jarayonida paydo bo’lgan bo’lib, u avval tovarlarni kreditga sotilishi bilan boђliq. Bunga sabab haridorni tovar sotib olishga hamisha ham naqd puli bo’lmaydi, u tovar sotilsa tushadi, tovar sotuvchi esa uni tushishini kutib turolmaydi (shu davrda tovarning qiymati tushib ketishi, sifati pasayishi mumkin.). Shu va boshqa xolatlar tovarlarni kreditga sotishga olib kelgan. Kredit tovar ishlab chiqarishning va tovar muomilasining ajralmas qismi bo’lib hisoblanadi va uning rivojlanishi bilan boђliq. Tovar ishlab chiqarishning rivojlanishi bilan pul shaklidagi kredit paydo bo’ldi. Keyinchalik kredit berish mustaqil faoliyatga aylanib, uning asosiy funksiyasi bo’lib pul egalari va unga vaqtincha muxtoj bo’lganlar o’rtasidagi vositachilikdir. Ќozir bu faoliyat maxsus malaka va texnikaga ega bo’lgan maxsus ixtisoslashgan muassasalar-banklar tomonidan amalga oshirilmoqda. Kreditning imkoniyati va zarurligi shu bilan bog’liqki korxonalar mahsulot sotishda, xodimlarga mehnat xaki hisoblanganda, korxona va jismoniy shaxslar o’z pullarini banklarda saklashi va boshqa xollarda vaqtinchalik bo’sh bo’lgan pul mablag’lari bo’lgani xolda boshqa korxona va tashkilotlarda o’z faoliyatlarini o’zluksizligini ta’minlash uchun tegishli pul mablag’iga ehtiyoj sezadi. Bu xolat qishloq xo’jalik korxonalariga ham tegishli bo’lib, bu ishlab chiqarishni mavsumiyligi, mahsulot ishlab chiqarish vaqti bilan uni sotish xajmini ko’pchilik mahsulotlar bo’yicha mos kelmasligi, sotilgan mahsulotlarga pulni o’z vaqtida kelib tushmasligi va boshqa xolatlar ularni kreditdan foydalanishni takozo etadi. Kredit resurslarining asosiy manbalari quyidagilardan iborat: korxonalarning amortizatsiya ajratmalari; mahsulot sotishdan olingan pul tushumlari; korxonalarning ishlab chiqarish, fan va texnikani rivojlantirish fondlari, moddiy ragʻbatlantirish fondlari; korxonalar foydasi. Ular davlat byudjeti va kredit tizimi bilan hisob-kitob qilinguncha, shuningdek uning tegishli qismi korxona ehtiyojlari uchun foydalanguncha bankdagi hisoblarida saqlanadi; bankdagi byudjet muassasalari, kasaba uyushmalari va boshqa ijtimoiy tashkilotlarning joriy pul resurslari; aholining boʻsh pul mablagʻlar Boshqacha aytganda korxonalarning bozor iqtisodiyoti sharoitida ish yuritishida ishlab chiqarish jarayonining o’zluksizligini ta’minlash, korxonaning asosiy va aylanma fondlarining aylanishini to’xtab kolishiga yo’l qo’ymaslik, korxonalarni moliyaviy resurslari bilan ta’minlash, korxonalar tomonidan tovar mahsulotini sotganda, sotilgan tovar uchun to’lov summmasini olish va boshqa obyektiv va subyektiv sabablar kreditning zarurligiga olib keladi. Kreditning bu tamoyili amaliyotda kredit va undan foydalanganlik uchun foiz summasini kredit bergan muassasa hisobiga ko’chirish yo’li bilan to’lanadi. Shu yo’l bilan banklar kredit resurslarini qayta tiklanishini ta’minlaydi. Sobiq ittifoq davrida «qaytarilmaydigan ssuda» tushunchasi mavjud bo’lib, u qishloq xo’jaligida ham keng tarqalgan edi. Bu banklarni korxonalar moliyaviy axvolini hisobga olmagan xolda berilib, aslida u byudjet subsidiyasining qo’shimcha shakli sifatida namoyon bo’ladi. Kredit tizimi kattalar uchun qarz olish va vaqt o'tishi bilan uni qaytarish usulidir. Unda kredit reytingi kabi turli qismlar yoki komponentlar mavjud bo‘lib, u banklarga avval qarz olgan pulingizni qaytarishda qanchalik yaxshi ekanligingizni bildiradi. Boshqa qismlarga foiz stavkalari va to'lovlar kiradi. Umuman olganda, bu odamlar o'z pullarini boshqarishda va kerakli narsalarni sotib olishda foydalanishlari mumkin bo'lgan vositadir. Kredit tizimi pul bilan javobgar bo'lganingiz uchun ball (kredit deb ataladi) oladigan o'yinga o'xshaydi. Ushbu ballardan ko'proq pul olish uchun foydalanishingiz mumkin. Komponentlar sizning kredit balingiz, kredit hisoboti va kredit tarixi kabi narsalar bo'lib, o'tmishda o'yinni qanchalik yaxshi o'ynaganingizni ko'rsatadi. Kelajakda kredit olish va kerakli narsalarni sotib olish uchun o‘yinni yaxshi o‘ynash muhim. Xulosa. Banklar o'z mijozlariga keng ko'lamli xizmatlarni taklif qiladigan moliyaviy institutlardir. Ular jamg'armalar va qarz oluvchilar o'rtasida vositachi bo'lib, investitsiya va kredit faoliyatini osonlashtiradi. Banklar tijorat banklari, markaziy banklar, investitsiya banklari va kooperativ banklar kabi har xil turdagi bo'ladi. Tijorat banklari eng keng tarqalgan bank turi bo'lib, jismoniy shaxslarga ham, korxonalarga ham turli xizmatlarni taklif etadi. Ular depozitlarni to'playdi, qarz beradi va hisoblarni tekshirish, kredit kartalari va kreditlar kabi moliyaviy xizmatlarni taqdim etadi. Markaziy banklar mamlakatning pul-kredit siyosatini boshqarish va moliya tizimida barqarorlikni saqlash uchun javobgardir. Ular ko'pincha tijorat banklarini tartibga solish uchun mas'uldirlar va oxirgi chora sifatida qarz beruvchi sifatida ishlaydilar. Investitsiya banklari korporatsiyalar va hukumatlarga kapital bozori operatsiyalari, masalan, anderrayting, qo'shilish va sotib olish va qimmatli qog'ozlar savdosi kabi xizmatlarni taqdim etadi. Kooperativ banklar o'z a'zolariga tegishli bo'lib, o'zaro hamkorlik tamoyili asosida ishlaydi. Ular an'anaviy bank xizmatlarini taklif qilishadi, lekin jamiyat rivojlanishiga e'tibor berishadi. Umuman olganda, banklar omonatchilardan mablag'larni yig'ish va qarz oluvchilarga kreditlar berish uchun foydalanish orqali kredit tizimida hal qiluvchi rol o'ynaydi. Bu, o'z navbatida, investitsiyalar va iste'mol uchun mablag'lar mavjudligini oshirish orqali iqtisodiy o'sish va rivojlanishga yordam beradi. Foydalanilgan adabiyotlar royxati T.T. Jo’rayev iqtisodiyot nazariyasi. – T.: ‘’Fan va texnologiya’’, 2018, 512bet . I.A.Karimov “Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo’lida xizmat qilish – eng oliy saodatdir”. – T.: O’zbekiston, 2015.- 146 b. Bozor, pul va kredit. /№ 11/2015-yil, 66-b. Jo’rayev T, Tojiboyeva D. Iqtisodiyot nazariyasi (2-qism) ko’rgazmali va tarqatma materiallar. – T .: ‘’Fan va texnologiya’’ nashriyoti, 2013. O’zbekiston Respublikasi ‘’Banklar va bank faoliyati to’g’risida’’gi qonuni. 25- aprel 1996-yil. Abdullayeva Sh.Z. ‘’Bank ishi’’ T. 2000 y. O’zbekiston Respublikasi Davlat – tijorat xalq bankining ustavi. 1999 y www.em.tiiame.uz www.azkurs.org www.e-library.namdu.uz www.uz.wikipedia.org www.cbu.uz Download 48.21 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|