Guruhi talabasining
Download 0.92 Mb. Pdf ko'rish
|
1 2
Bog'liqalgoritm
- Bu sahifa navigatsiya:
- Gauss tipidagi kvadratur formulalar Gauss formulasi
- Foydalanilgan adabiyotlar 1. Кленберг Дж.,Тардос Е.”Алгоритмы.Разработка и применение”.2016г. 2.
Izohli eslatma
Bu uslubiy rivojlanish O'rta kasb-hunar ta'limi mutaxassisliklari uchun Federal Davlat Ta'lim Standarti asosida ishlab chiqilgan fan dasturi bo'yicha "Matematik" fanidan "Chiziqli tenglamalar tizimini Gauss usuli bilan echish" mavzusida dars o'tkazish uchun mo'ljallangan. Gauss tipidagi kvadratur formulalar Gauss formulasi - aniq integrallarni taqribiy hisoblash uchun ishlatiladigan formula:+ A2/(x2)+...+AJ(xn)lbunda: At — koeffitsiyentlar; jc(. — abssissalar (bular maxsus jadvallarda beriladi). K. Gauss nomi bilan atalgan. Gauss egriligining 1-kvadratik formaning koeffsientlari va ularning xosilalari orqali ifodalanishi, birinchi va ikkinchi kvadratik formalar orasida bog`lanish yo`q emasligini bildiradi. Tabiiy ravishda bu formalar orasida boshqa bog`lanishlar yo`qmi? ( degan savol tug`iladi. Ma‘lum bo`lishicha bunday bog`lanishlardan yana ikkitasi mavjud ekan, yani Quyidagi kvadratur formulani qaraymiz: 0 ) )( 2 ( ) )( ( 2 2 = + − + − − − − N G G M F F L E E F E GL FM EN M L F EG u u u u v u v bu yerda p(x) > 0 vazn funksiya, Ak , xk, k = 0,1,...,n noma’lumdir. Bu noma'lumlarni shunday aniqlash lozimki, (1) ning algebraik aniqlik darajasi 2n - 1 ga teng bo'lsin. Quyidagi teorema o‘rinlidir. Teorema. (1) kvadratur formulaning algebraik aniqlik darajasi 2n-1 ga teng bo’lishligi uchun uning tugun nuqtalari da p(x) > 0 vazn funksiya bilan darajali ortogonal ko‘phadning ildizlari boiishligi zarur va yetarlidir. Isboti. Zaruriyligi. Faraz qilaylik, (1) ning algebraik aniqlik darajasi 2n-l bo’lsin. Tugun nuqtalami turli deb hisoblasak, (1) ning interpolyatsiyaligi ta’minlanadi. Teoremadagi ortogonal ko‘phadni Pn(x) deb belgilaylik. Darajasi n dan kichik boigan ixtiyoriy ko‘phad Q(x) ni olib, f ( x ) = Pn(x)Q(x) deylik. Bu ko'phadning darajasi 2n- l dan ortmaydi. Shuning uchun ham uni (1) formula aniq integrallaydi: Bu yerda, shartga ko‘ra, integral nolga teng, o‘ng tomon ham nolga teng bo’lishligi uchun Pn(xk)= 0, k = 1,2,...,n shartlar bajarilishi kiTiik. Q(xk) k ning barcha qiymatlari uchun nolga aylanmaydi, limnki u darajasi n dan kichik ixtiyoriy ko‘phad. Demak, Pn(xk)= 0, k = 1,2,...,n bo‘lsa, yuqoridagi tenglik bajariladi. Yetarliligi. Faraz qilaylik,(1) interpolyatsion va Pn(x) p(x)>0 vuzn bilan ortogonal ko‘phad bo‘lsin. Endi (1) ning algebraik aniqlik darajasi 2n-1 ligini ko‘rsatamiz. Agar f ( x ) darajasi 2n-1 dan katta bo‘lmagan ko‘phad bo’lsa, uni f ( x ) = Pn (x) Q(x) + R(x) (2) ko‘rinishda yozish mumkin, bu yerda Q(x) va R(x) larning darajasi n dan kichik. Bu tenglikning ikkala tomonini p(x) ga ko‘paytirib, n dan b gacha integrallaymiz: Shartga ko‘ra, o‘ng tomondagi birinchi integral nolga teng, ikkinchi integraldagi R(x) darajasi n dan kichik ko‘phad bo‘lganligi, (l) ning interpolyatsionligi va (2) dan f ( xk)= R (xk) ekanligini etiborga olsak kelib chiqadi. Shu bilan yetarlilik sharti ham isbotlandi. Endi ortogonal ko‘phadning nollari haqidagi teoremani ko'ramiz. Qisqacha aytganda, quyida tavsiflangan usul to'g'ri ravishda Gauss- Iordaniyani yo'q qilish usuli deb nomlangan, chunki bu 1887 yilda geodezist Vilgelm Jordan tomonidan tavsiflangan Gauss usulining o'zgarishi (shuni ta'kidlash kerakki, Vilgelm Jordan Iordaniya teoremasining muallifi emas egri chiziqlarda, Iordaniya algebrasi yo'q - bularning hammasi bir xil nomdagi uch xil olimdir; bundan tashqari, "Iordaniya" transkripsiyasi to'g'riroq, ammo "Iordaniya" yozuvi rus adabiyotida allaqachon aniqlangan). Iordaniya bilan bir vaqtda (va ba'zi manbalarga ko'ra undan ham oldinroq) ushbu algoritmni B.-I.Clasen ixtiro qilgani ham qiziq. Gauss usulining butun mohiyati - berilgan matritsani elementar transformatsiyalar yordamida pog'onali (yoki aytilganidek, uchburchak) shaklga keltirish. Ushbu shaklda matritsaning asosiy diagonali ostida (yoki yuqorida) faqat nol bo'lishi kerak. Tizimni shu tarzda o'zgartirgandan so'ng, noma'lum Xn ma'lum bo'ladi va qolgan tengsizlikni teskari tartibda topishingiz mumkin, sistema tenglamalarida allaqachon ma'lum bo'lgan xes o'rnini egallab, birinchisigacha. Internet doimo yonida bo'lsa, siz tenglamalar tizimini Gauss usuli yordamida hal qilishingiz mumkin onlayn.Siz faqat onlayn kalkulyatorda imkoniyatlarni hisobga olishingiz kerak. Ammo tan olish kerakki, misol kompyuter dasturi bilan emas, balki o'zingizning miyangiz tomonidan hal qilinganligini anglash juda yoqimli. Xulosa Ushbu kurs ishi integralni taqribiy yechishning bir nechta ya’ni Simpson formulasi, To’g’ri to’rtburchaklar va trapetsiyalar formulasi, Interpolatsion kvadratur formulalari, Gauss tipidagi kvadratur formulalari va Chebishev tipidagi kvadratur formulalari batafsil yoritilgan. Bayon qilingan har bir usulga oid misollar yechib ko‘rsatilgan. Hozirgi davrda jadal sur’atlar bilan rivojlanib borayotgan jamiyat uchun ta’lim – eng muhim jarayonlardan biri hisoblanadi. Xalqning farovon turmush tarzi ta’limning nechog’li sifatli va samaradorligiga bog’liq. Bugungi kunda talabalarga sifatli ta’lim berishni tashkil qilishda ilmiy-tехnika taraqqiyoti mahsuli bo`lgan zamоnaviy aхbоrоt tехnоlоgiyalari va uning mоddiy asоsi kоmpyutеrlar хizmatidan kеng fоydalanish davr talabi bo’lib qоlmоqda. Xulosa o’rnida shuni ta’kidlash lozimki, ta’limning barcha sohalarida hayotimizga kirib kelayotgan yangi kompyuter texnologiyalaridan foydalanib, ta’lim sifati va samarasini oshirish hamda takomillashtirilish zarur. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Кленберг Дж.,Тардос Е.”Алгоритмы.Разработка и применение”.2016г. 2. Кормен Т.,Лейзерсон Ч.,Ривест Р.«Алгоритмы.Построение и анализ»,2013г. 3. Колдаев. Основы_алгоритмизации_и программирования. 2013 г. 4. Г.Уоррен «Алгоритмические трюки для программистов», 2014 г. 5.Internet ma`lumot (fayllar.org). Download 0.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
1 2
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling