Gvatemala davlati Gvatemala Respublikasi (Republica de Guatemala) — Markaziy Amerikaning shim.g`arbidagi davlat. Mayd. 108,9 ming km2. Aholisi 11,5 mln. kishi (1999). Poytaxti — Gvatemala sh. Ma`muriy jihatdan 22 departamentga bo`linadi. - Gvatemala Respublikasi (Republica de Guatemala) — Markaziy Amerikaning shim.g`arbidagi davlat. Mayd. 108,9 ming km2. Aholisi 11,5 mln. kishi (1999). Poytaxti — Gvatemala sh. Ma`muriy jihatdan 22 departamentga bo`linadi.
Davlat tuzumi - Amaldagi konstitutsiyasi 1986 y. 14 yanvarda kuchga kirgan, 1994 y.da o`zgartishlar kiritilgan. Davlat boshlig`i — prezident, umumiy ovoz berish yo`li b-n 4 y. muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi organi — bir palatali Milliy kongress. Ijroiya hokimiyatni Prezident boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi.
Tabiati - hududining yarmidan ko`p qismi 1000—3000 m balandlikdagi tog`lik bo`lib, jan.da qator vulkanlar (Taxumulko — 4217 m, Akatenango — 3975 m va b.) eni 40—60 km dan oshmaydigan pasttekislikka tutashib ketadi. Tez-tez zilzila bo`lib turadi.
Foydali qazilmalari: polimetallar, oltin, kumush, neft, xromit va marganes rudalari. Iqlimi — subekvatorial, passatmusson. O`rtacha t-ra: pasttekisliklarda 23—27", tog` oralaridagi platolarda 15—20°. Yillik yog`in: tog`larning shim.sharqiy yon bag`irlarida 3500 mm gacha, jan.-g`arbiy yon bag`irlarida 2000 mm gacha, payettekisliklar va ichki botiklarda 500—1000 mm. Motagua, Polochik daryolarida kema qatnaydi. Isabel kuli bor - Foydali qazilmalari: polimetallar, oltin, kumush, neft, xromit va marganes rudalari. Iqlimi — subekvatorial, passatmusson. O`rtacha t-ra: pasttekisliklarda 23—27", tog` oralaridagi platolarda 15—20°. Yillik yog`in: tog`larning shim.sharqiy yon bag`irlarida 3500 mm gacha, jan.-g`arbiy yon bag`irlarida 2000 mm gacha, payettekisliklar va ichki botiklarda 500—1000 mm. Motagua, Polochik daryolarida kema qatnaydi. Isabel kuli bor
Hududining 60% ga yaqini doimiy yashil tropik o`rmonlar b-n qoplangan, tog`likning ichki qismlarida qarag`aydub o`rmonlari, jan.da barg tashlovchi o`rmonlar, savannalar va butazorlar bor. O`rmonlarda qimmatbaho yog`och, kauchuk beradigan daraxt ko`p. Milliy bog`lari — Tikal, Rio-Dulse, Atitlan va b. - Hududining 60% ga yaqini doimiy yashil tropik o`rmonlar b-n qoplangan, tog`likning ichki qismlarida qarag`aydub o`rmonlari, jan.da barg tashlovchi o`rmonlar, savannalar va butazorlar bor. O`rmonlarda qimmatbaho yog`och, kauchuk beradigan daraxt ko`p. Milliy bog`lari — Tikal, Rio-Dulse, Atitlan va b.
Aholisi - Asosan ispan-indeys duragaylari (ladinolar) bo`lib, ular gvatemallar millatining o`zagini tashkil etadi. Qolganlari kiche, kakchikel, mame, kekchi va b. elatlardan iborat. Shahar aholisi — 38,4%. Rasmiy tili — ispan tili. Ko`pchilik dindorlar — katoliklar.
Siyosiy partiyalari - Milliy avangard partiyasi; Institutsion-demokratik partiya, 1965 y. tuzilgan; G. mehnat partiyasi, 1949 y. tuzilgan; G. xristian-demokratik partiyasi, 1968 y.da asos solingan; G. respublikachilar fronti, 1994 y.tuzilgan; Milliy ozodlik harakati partiyasi, 1960 y. tuzilgan. G. kasaba uyushma muxtor federatsiyasi, 1957 y. tuzilgan;
Kasaba uyushmalari - Kasaba uyushma birligi milliy qo`mi-tasi, 1976 y.da asos solingan; Kasaba uyushmalari milliy fronti, 1968 y. tashkil etilgan; Mehnatkashlar milliy kasaba uyushma markazi, 1972 y. tuzilgan; G. kasaba uyushma kengashi, 1955 y.da asos solingan, Xalqaro erkin kasaba uyushmalari konfederatsiyasiga kiradi .
Me`morligi va tasviriy san`ati - 3— 9-a.larda G. hududida mayya indeyslarining madaniyati va san`ati gullab yashnagan. Tikal, Kaminaliuyu, Kirigua markazlarida o`sha davrga mansub piramida yoki minora shaklidagi poydevorga qurilgan ibodatxonalar, saroylar, ehromlar, bo`rtma tasvirli toshlar saqlanib qolgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
