H. I. Shukurov, S. Q. Qanoatov jamoada hamshiralik ishi tibbiyot kollejlari uchun darslik Qayta ishlangan uchinchi nashr toshkent «Iqtisod-moliya»
Keksalik va qariyalar muammolarini aniqlash
Download 485.49 Kb.
|
Hamshiralik ishi-www.hozir.org
- Bu sahifa navigatsiya:
- Keksa yoshli kishilarning salomatligini muhofaza qilish
|
5.2. Keksalik va qariyalar muammolarini aniqlash
Keksa yoshdagi kishilarning hayot faoliyatiga noqulay ta’sir qi lish ehtimoli bo‘lgan o‘zgarishlar: 86
– nafaqaga chiqish; – bevalik, yaqinlarini yo‘qotish; – turar joyining o‘zgarishi; – do‘stlari va oilasini yo‘qotish; – moliyaviy mustaqillikni yo‘qotish. – kasb mahoratini va o‘z hurmatini yo‘qotish; 2. Fiziologik soha: – gormonal o‘zgarishlar; – insulinga muhtoj diabet paydo bo‘lishi; – gipertoniya; – qalqonsimon bez disfunksiyasi; – osteoporoz. 3. Fiziologiyada patologik o‘zgarishlar: – bir yoki bir necha a’zolarining surunkali kasalliklari; – tibbiy-xirurgik patologiyalar, dori-darmonlar qabul qilish va o‘zgalar yordamiga muhtojlik; – harakatchanlikning, faollikning kamayishi va o‘zining kundalik ehtiyojlarini yaxshi uddalay olmaslik. Keksa yoshli kishilarning salomatligini muhofaza qilish Ayrim kasalliklarga qarshi muvaffaqiyatli olib borilayotgan kurash tufayli ko‘pchilik kishilar nisbatan sog‘lom bo‘lganlari holda uzoq umr ko‘rmoqdalar. Ilgari yetuklik yoshidagi kishilar- da uchraydigan ko‘p kasalliklar bizning davrimizga kelib, bir- muncha keksalikda uchramoqsa. Sog‘liqni saqlash tizimining asosiy vazifasi sog‘lom turmush tarzini qo‘llab-quvvatlab turish va ko‘pchilikka sifatli tibbiy xizmat ko‘rsatishni ta’minlashdir. Bunga ovqatlanish, jismoniy tay yorgarlik, sog‘lom dam olish, kundalik mehnatda faollik, to‘laqonli oilaviy turmush, ijtimoiy va diniy hayotda qatnashish, muntazam jinsiy turmush kiradi. Bularning hammasida mo‘tadillikka erishish, ular odamning 87
kerak. Keksa yoshdagi kishilarga bir xilda tibbiy kuzatuvni tashkil qi lish kompleks yondashuvni talab qiladi va davlat hamda mintaqaviy darajada qo‘llab-quvvatlab turishga asoslanadi. Keksa kishilar rivoj lanayotgan mamlakatlarda 3,5 % ni va rivojlangan mamlakatlarda qariyb 20 %ni tashkil qiladi. Rivojlangan mamlakatlarda ularning soni o‘sib bormoqda, ayrim joylardaesa30%gachaboradi.Bukengko‘lamdagiijtimоiyva tibbiy sohalarni rivojlantirish: uyda tibbiy yordam ko‘rsatish, kasalxonadan keyingi tiklanish, qariyalar uchun qulay transport vositalari va dam olish joyla rini tashkil qilishni ta lab etadi. Yoshi ulg‘aygan odamning sog‘lig‘ini saqlashga hayotiy zarurbo‘lgan:ovqatlanish,iqtisodiy,ijtimоiyvaruhiyomillar salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ko‘pgina rivojlangan mamlakatlardayoshiulg‘aygankishilarijtimоiysug‘urtatizimi tomonidan to‘lanadigan mehnat nafaqalari hisobiga iqtisodiy jihatdan yaxshi ta’minlangan bo‘ladilar. Biroq, moliyaviy mablag‘larsiz qolgan va nochorlikda hayot kechiradigan kishilar hanuzgacha bor. qarovsiz qolishlik, yolg‘izlik, kamharakatlik va yetarlicha ovqatlanmaslik kasalliklar rivojlanishiga sabab bo‘ladigan omillardir. Ko‘pgina keksa odamlarning mablag‘lari o‘rtacha ovqat tanovul qilishlariga ham yetmaydi. Bundan tashqari, keksa odamlarning ma’lum qismida tishlar butunlay to‘kilib ketgan bo‘ladi. Shu tariqa ular yarim ochlik holatida yashab, quruq non-choygagina kunlari qoladi. Hatto o‘ziga to‘q va jismoniy baquvvat yoshi qaytgan odamda ham ba’zan ishtaha bo‘lmaydi va u keraklicha sifatli ovqatlana olmaydi. Ayniqsa, kamharakat bo‘lib qolgan odamlarga undan ham qiyin, ular uydan ko‘chaga mustaqil holda chiqa olmaydilar yoki xona ichida ham bemalol yura olishmaydi. Yoshi 88
dagikishilarningkamenergiyasarflashlarininazarda tutish lozim. Keksalikka tayyorgarlik ayollar uchun katta ahamiyatga ega, chunki statistik jihatdan ular erkaklardan uzoq umr ko‘radilar va ular orasida osteoporozning rivojlanishi va u bilan bog‘liq oyoq-qo‘l su yaklarining sinish ehtimoli ko‘proq bo‘ladi. Gipovitaminoz lar kuzatiladi, ayniqsa, qish oylarida d vitami- ni yetishmaydi. Yoshi ulg‘aygan odamning salomatlik holati- ga baho berishda har bir tibbiyot xodimi qariyaning ovqatlan- ishiga, ayniqsa jismoniy kamquvvat va ruhiy holati past hamda og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklari bo‘lgan shaxslarga ko‘proq e’tibor qaratishi kerak. Ratsionda ovqatning hamma asosiy turlarini ta’minlash sog‘liqni saqlash xodimlari ning kasalliklarga tez chalinadigan bu aholi guruhida mikroelementlar yetishmasligini profilaktikaqilishmaqsadiniko‘zlaganengta’sirchanaralashuv usuli hisoblanadi. To‘la qimmatli ratsion aholini zarur oziqa moddalari bilan ta’minlabgina qolmay, balki yoshi ulg‘aygan kishilarga tavsiya qilingan B, C, d va E vitaminlarni ularning organizmiga tushishiga kafolat beradi. Yoshi ulg‘ayib kelayotgan kishilar sog‘lig‘ini quvvatlab turishningmuhimprofilaktikvositasijismoniyharakathiso- blanadi. Sport mashg‘ulotlari bilan muntazam shug‘ullanish, indivi dual yoki salomatlik guruhlariga qatnash ularda ishtaha yaxshilanishiga, qattiq uxlashga va jismoniy jihatdan sog‘lom bo‘lishga imkon beradi, befarqlikni va organizmning umumiy kuchsizlanishini yo‘qotadi. Keksa odam jismoniy mashqlarni o‘tirgan yoki yotgan holda bajarishi mumkin. Download 485.49 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|