H. Po'Iatov, N. Sodiqov Turk ertaklari (H. Po'Iatov, N. Sodiqov tarj.). T

G'ALATI GUL 

Bor  ekan-da,  yo'q  ekan,  och  ekan-da,  to'q  ekan,  bo'ri  bakovul  ekan,  tulki  yasovul 

ekan, qarg'a qaqimchi ekan, chumchuq chaqimchi ekan, qirg'ovul qizil ekan, dumlari uzun 

ekan, toshbaqa tarozibon ekan-u, qurbaqadan qarzdor ekan. 

Juda  qadim  zamonda  bir  podsho  bo'lib,  uning  peshanasida  yakka-yu  yagona  qizi  bor 

ekan.  Shoh  uni  juda ham  yaxshi  ko'rarkan,  undan  bir  nafas  ham  ajralgisi  kelmas  ekan. 

Qiz  bo'lsa,  shu  qadar  chiroyli  ekanki,  hatto  butun  dunyoni  qidirganda  ham 

bundaqangisini topib bo'lmas ekan. Ko'p yigitlar uning jamolini ko'rishga zor ekanlar-u, 

lekin  bu  hech  kimga  muyassar  bo'lmagan  ekan.  Chunki  podsho  qizini  ostona  hatlab 

tashqari chiqishiga yo'l qo'ymas ekan. 

Yaman  podshosining  o'g'li  shu  qizni  ko'rish  ishtiyoqida  o'z  yurtini  tark  etib,  yo'lga 

chiqibdi. Qizning shahriga yetish uchun yetti yil yo'l yurish kerak ekan. 

— 

Borib,  baxtimni  sinab  ko'raman,  —  debdi  yigit.  Shunday  qilib,  u  ikki  yil  yo'l 

yuribdi. Liboslari yirtilibdi. Puli ham tugabdi. U ochimdan o'lmay, deb tilanchilik qilibdi. 

Ba'zan  unga  ovqatlanish  nasib  bo'libdi,  ba'zi  kunlarda  og'ziga  uvoq  ham  solmabdi.  Shu 

ahvolda u allaqancha joylarni kezib chiqibdi. 

Kunlardan bir kuni u bir joyga kirsa, hammayoq tokzor, mevazor bog'lar emish. Yoz 

fasli, havo issiq ekan. Yigit ochligidan boqqa kirib shosha-pisha mevalardan uzib yeya 

boshlabdi. 

U  ancha  vaqtgacha  bog'ma-bog'  kezibdi.  Bir  boqqa  kirib  qarasa,  saroy  bor  ekan. 

Saroyni yalmog'iz kampir qo'riqlar ekan. Uning uyqusi qattiq ekan. Uch kunda bir marta 

uyg'onib, bog'ni aylanib kelarkan-da, yana yotib uxlarkan. Yigit bog'da mevalardan yeb 

yurgan  paytda  yalmog'iz  kampir  uyg'onib,  bog'  aylanishga  chiqib  qolibdi.  Yigit  uni 

ko'rib, qo'rqqanidan  yeb  turgan  mevasini  tashlab,  bir  daraxtning  orqasiga  yashirinibdi-

da: 

«Falokat yuz berdi! Ko'rib qolguday bo'lsa, meni dabdala qilib tashlaydi, endi nima 

qilsam ekan?» deb o'ylabdi. 

Yalmog'iz  kampir  havoni  hidlay-hidlay  yigit  yashiringan  tomonga  juda  ham  yaqin 

kelib qolibdi. 

Yigit: «Boiar ish bo'ldi!» deb daraxt orqasidan chiqibdi-da: 

— Onajon, taqdirim sening qo'lingda. Menga rahming kelsin. Azob berma, — debdi. 

Unga qarab kampirning rahmi kelibdi. 

— Ey inson, bu yerga qanday kelib qolding? Hozir seni yeb qo'ysam nima bo'ladi? — 

debdi u. 

www.kitob.uz – Respublika bolalar kutubxonasi sayti. Elektron kitoblar va darsliklar yuklab oling

 

— Nima  ham  derdim,  yeyaver!  Demak,  xudoning  o'zi  senga  meni  yemish  qilib 

yuborgan ekan, — deb yigit ho'ng-ho'ng yig'labdi. 

— Aftidan,  sen  yomon  mushkul  savdoga  tushib  qolganga  o'xshaysan.  Bu  yerlarga 

nima maqsadda kelding?  

—  Balki u menga yordam berar, deb o'ylabdi-da, terakning bargiday qaltirab, unga 

bor gapni gapirib beribdi. 

— U qizning yurti bu yerdan to'qqiz oylik yo'l, — debdi kampir. — Bordi-yu, u yerga 

yetib borganingda ham baribir sen uni ko'rolmaysan. Uning jamolini ko'rish ishtiyoqida 

yonganlar juda ko'p bo'lganlar. Lekin bu ularning hech qaysisiga nasib bo'lmagan. Unga 

oshiqi beqaror bo'lganlarning ko'plari qizning husn-u jamolini ko'ra olmay, halok bo'lib 

ketishgan.  Yaxshisi,  bu  fikringdan  qayt.  U  yerga  yetib  borgan  taqdiringda  ham  adoyi 

tamom bo'lasan. O'zini ko'ra olmaysan-u, ishqi o'tida tobora ko'proq qovurilasan. 

— Uning ishqida shuncha yo'lni bosib keldim. Endi bu yo'ldan qaytish yo'q. Qanday 

bo'lmasin, men uni topaman,— debdi yigit. 

— Mayli, ahding shunchalik mustahkam ekan, bora qol. Lekin shuni yaxshi esingda 

tut.  Olamda  bir  jodugar  bor.  U  o'sha  qizni  sehrlab  qo'ygan.  Uni  hech  qayoqqa 

chiqarmaydi. Ehtiyot qilib qo'riqlab yotibdi. Bir podshoning o’g’li uning ishqida oshiqi 

beqaror.  Sehrgar  bo'lsa,  yigitni  yomon  ko'radi.  Mana  bir  necha  yildirki,  yigit  behud 

yotibdi. Agar sen o'z sevganing visoliga yetishni istasang, avval ana shu sehr-joduni botil 

qilishing kerak. Shundan keyingina sen o'z sevgan qizingning diydorini ko'rish sharafiga  

muyassar bo'lasan, ishq yo'lida murodingga yetasan. 

— Men  bu  sehr-joduni  qanday  botil  qila  ofaman?  —  debdi  yigit.  O'g'lim!  Shu 

vaqtgacha  men  buni  hech  kimga  aytmagandim.  Lekin  sen  juda  ko'p  azob  chekibsan. 

Shuning  uchun  senga  yordam  qilmoqchiman.  Sen  o'z  yo'lingdan  ketaver.  Bir  joyda 

sehrli bog'ga duch kelasan. Unda oq gul ochilib turibdi. Sen shuni omon-eson olib borib, 

qizning  chakkasiga  taqsang,  bas.  Jodugarning  barcha  sehr-jodulari  botil  bo'ladi-ketadi. 

Shunda qiz: «Mana shu gulni olib kelganga tegaman», deydi. Hatto sen bormasang ham 

ularning o'zlari seni axtarib topib, sevgilingning huzuriga olib borishadi. Ana shunda sen 

murodingga  yetasan.  Yigit  shu  zahoti  yo'lga  tushibdi.  U  qidira-qidira  sehrli  bog'ni 

topibdi. 

Boqqa kiraverishda sehrgar kampirning katta qizi — mushuk o’tirgan ekan. 

«Bu  qanaqa  maxluq  ekan,  sher  desam,  sherga  ham,  yo'lbars  desam,  yo'lbarsga  ham 

o'xshamaydi,  —  deb  o'ylabdi  yigit.—  Yaqiniga  borsammikan,  bormasammikan? 

Tavakkal, bo'l-ganicha bo'ldi. Qani, borib ko'ray-chi». 

Shunday qilib, u mushukka yaqin borgan ekan, sehrgarning qizi unga xayrixoh bolib 

yo'l ko'rsatibdi. 

Shahzoda  boqqa  kirib,  yo'lkalarda  uzoq  vaqt  kezib  yuribdi.  Axiri  yalmog'iz  kampir 

aytgan gulni topibdi. U gullarga mahliyo bo'lib, qaysi birini uzishni bilmay qolibdi. Ancha 

vaqtgacha uni uzsammikan, buni uzsammikan, deb ikkilanib turib, oxiri birini uzib olibdi. 

www.kitob.uz – Respublika bolalar kutubxonasi sayti. Elektron kitoblar va darsliklar yuklab oling

 

Shu payt kimningdir ingragan ovozi eshitilibdi: 

«Gullarning  hech  qaysisiga  tegmasam  bo'lar  ekan,  baloga  qoldim.  Tutib  olsa  nima 

qilaman?»  deb  o'ylab,  o'zi  kirib  kelgan  darvozaga  qarab  yuguribdi.  Borsa,  darvoza 

oldida  tumshug'ini  ko'pik  bosgan  ikkita  mushuk  ko'zlarini  chaq-chaytirib  o'tirishgan 

emish. Yigitga ular hozir unga tashlanadiganday tuyulibdi. 

— Ey  yigit,  orqa-o'ngingga  qaramay  chopaver,  —  deb  baqirishibdi  mushuklar.    -

Jodugar  ko'rib  qolsa,  seni  qiyma-qiyma  qilib  tashlaydi.  Yigit  bog'dan  o'qday  otilib 

chiqib ketibdi. 

Yigit  xavf-xatar  tamom  bo'lganiga  ishonganidan  keyingina  gulni  yashirib,  go'zal 

malikaning shahriga jo'nabdi. 

Yigit shaharga churuk kiyimda, och, horib-charchab kirib boribdi. U biroz dam olay, 

deb qahvaxonaga kiribdi. Bu yerga malikani ko'rish ishtiyoqida kelgan bir talay yigitlar 

to'planishgan  ekan.  Ular  yigitdan  qayoqdan  kelganini  va  qayoqqa  ketayotganini 

surishtirishibdi. 

— Men karvonboshi edim, — debdi u. — Yo'lda qaroqchilar hujum qilib, bor mol-

mulkimni tortib olishdi. Olti oy yo'l yurib, shu yerga yetib keldim. 

Hammaning  unga  rahmi  kelib,  mehmon  qilibdi.  Yigit  qornini  to'yg'azib,  dam  olgani 

yotibdi.  Yigitlar  bir  joyga  g'uj  bo'lib  olishib,  allanarsalarni  shivirlab  gaplasha 

boshlabdilar.  Yigit  quloq  solib  boqsa,  ular  o'zi  sevgan  qiz  to'g'risida  gapirishayotgan 

ekan.  Ular  qizni  tarbiyalayotgan  enagani  aldash  yo'li  bilan  o'z  maqsadlariga 

erishmoqchi  bo'lishibdi.  Lekin  bu  o'jar  kampirni  qanday  qo’lga  olsa  bo'lar  ekan,  deb 

rosa boshlari qotibdi. 

Tong  otibdi.  Yigit  shahar  aylangani  chiqqan  ekan,  ko'chada  shohi  ko'ylak  kiygan 

kampirni uchratibdi. 

«Balki  shu  o'sha  qizning  enagasi  bo'lsa  kerak.  Gapga  solib  ko'rsam,  balki  uning 

kimligini bilib olarman», deb o'ylab, yigit uning oldiga boribdi. 

— O'g'lim, qayerliksan? — debdi kampir musofir yigitni ko'rib. 

— Ey,  onajon!  Men  bechora  bir  sayyohman.  Har  yili  bog'imda  ochilgan  gullarni 

sotib,  borgan  yurtimda  yashab  yuraman.  Shunday  qilib,  sizning  shahringizga  kelib 

qolgandim. Men gullarimni sotib tugatayozdim. Faqat bittagina gul qoldi. 

— 

Qani, bir ko'ray-chi? — debdi kampir. 

Yigit unga gulni ko'rsatibdi. 

— Iya, juda ham chiroyli gul ekan-ku! Buning necha pul? — debdi kampir. 

— Qari  kampirga  bunaqangi  gulning  nima  keragi  bor?  Bu  gul  faqat  navqiron, 

sohibjamol qizlarga yarashadi, — debdi yigit. 

— O'g'lim,  buni  men  o'zim  uchun  olmayman.  Mening  qizim  ham  yo'q.  Lekin  men 

malikaning  xizmatidaman.  Bu  gulni  unga  sovg'a  qilmoqchiman.  Biroq  buni  sotib 

olishga pulim yetmaydiganga o'xshaydi. 

— Onajon! Sovg'a qiladigan bo'lsangiz, menda shu bir donagina qoldi. Sizga shuni 

www.kitob.uz – Respublika bolalar kutubxonasi sayti. Elektron kitoblar va darsliklar yuklab oling

 

tortiq qila qolay. Olib borib podshoning qiziga bering. 

Shunday  qilib,  yigit  gulni  kampirga  topshiribdi.  Kampir  o'z  malikasiga  loyiq  sovg'a 

topganidan xursand bo'lib ketibdi. U gulni qizga eltib beribdi. 

— Oh onajonim! Menga juda ham ajoyib gul topib kelibsan, — debdi qiz va quvonib 

chakkasiga taqib olibdi. 

Kampir qizga o'zining odatdagi pand-nasihatlarini qilayotganda, yigitning muhabbati 

qizning  qalbiga  o'tib,  unda  ishq  o'tini  alangalatib  yuboribdi.  Lekin  qiz  hayajonining 

sababini tushuna olmay: 

— G'alati  bo'lib  ketayotibman.  Otamga  ayt,  menga  boqqa  chiqib,  biroz  aylanib 

kelishga ruxsat bersin. Meni allaqanday bir qayg'u qattiq ezyapti, — debdi. 

Kampir shu zahoti podshoning huzuriga borib, bor gapni unga aytib beribdi. 

U qiziga enaga bilan bog' aylanishga ruxsat etibdi. 

— Ey,  onajon!  Bu  gulni  qayerdan  olgan  eding!  —  deb  so'rabdi  qiz  bog'da  aylanib 

yurganida. — Uni chakkamga taqishim bilanoq qalbimda nimadir yonganga o'xshadi. 

— Bolaginam,  uni  menga  bechorahol  bir  yigit  tortiq  qilgan  edi.  Men  qari  narsaga 

gulning nima keragi bor, deb uni senga olib kelgandim. 

— Onajonim!  Senga  gul  bergan  o'sha  yigitni  uzoqdan  bo'lsa  ham  menga  bir 

ko'rsatmaysanmi? 

— Bolaginam,  men  uni  qayerdan  topaman?  Men  uni  ko'chada  uchratgan  edim. 

Uning hozir qayerdaligini kim biladi deysan?! 

— Bilganingni  qil,—  debdi  achchig'lanib  malika.  —  Lekin  sen  menga  o'sha  yigitni 

ko'rsatishing kerak. Aks holda otamga aytaman, seni o'limga hukm qiladi. 

— Xo'p, malikam, uni axtarib topib kelaman,— debdi o'takasi yorilib kampir. 

Yigit  bo'lsa,  o'zini  qo'ygani  joy  topolmay,  bog'  oldida  kampirni  kutayotgan  ekan. 

Kampir uni ko'rib: 

— Ey,  o'g'lim,  sen  menga  qanaqa  gul  taqdim  qilgan  eding?  Men  malikamga  eltib 

bergandim, uni chakkasi-ga taqishi bilanoq ahvoli ruhiyasi o'zgarib qoldi. U hozir 

seni  ko'rmoqchi.  Faqir  oilaning  farzandiga  o'xshaysan.  Sarfetgan  vaqtingga  haq 

to'layman, — debdi. 

Yigit  buni  eshitib  juda  ham  xursand  bolib  ketgan  bo'lsa-da,  lekin  o'zini  kampirga 

ikkilanayotganday qilib ko'rsatib: 

— Pul bermasang ham mayli, sen uchun borsam bora 

qolay, — debdi. Kampir ham quvona-quvona uni saroyga olib borib qizga ko'rsatibdi. 

Ko'rishi  bilanoq  malikaning  qalbida  unga  nisbatan  muhabbat  alangalanibdi.  U 

yigitning qo'liga: «Afandim, men sizni jon-u dilimdan yaxshi ko'rib qoldim. Agar lozim 

topsangiz, shu bugun kechasi devordan oshib boqqa tushing. O'sha yerda uchrashamiz», 

deb xat yozib beribdi. 

Yigitning quvonchi ichiga sig'may ketibdi. U nariroqqa borib, kampirni kutib turibdi. 

Kampir tezda saroydan chiqib: 

www.kitob.uz – Respublika bolalar kutubxonasi sayti. Elektron kitoblar va darsliklar yuklab oling

 

— Ehtiyot bo'l, o'g'lim! Hech kimsaga churq etib og'izochma. Bordi-yu, podsho bilib 

qolsa, naq hammamizning boshimizni oladi. Xatda ko'rsatilganday ish tut. Lekin ehtiyot 

bo'l, qo'lga tushib qolib o'tirma, — deb qaytib ketibdi. 

Yigit  kech  kirishini  sabrsizlik  bilan  kutibdi.  Qorong'i  tushishi  bilanoq  devordan 

oshib,  boqqa  tushibdi.  Malika  allaqachon  shu  yerda  uni  kutib  turgan  ekan.  U  yugurib 

borib  yigitni  hovuz  bo'yiga  yetaklab  boribdi.  Ular  turli-tuman  taomlardan  tanovul 

qilishibdi. Keyin   uxlab qolishibdi. 

Tong  otibdi.  Qizining  o'rnida  yo'qligidan  tashvishlangan  podsho  uni  axtarib  topib 

kelgani atrofga odam yuboribdi. Podshoning o'zi birdan qizining hovuz bo'yida bir yigit 

bilan ekanining ustiga chiqib qolibdi. Podsho g'azablanib: 

— Mening  bog'imga  begona  odam  qayoqdan  kirdi?  Shuvaqtgacha  ostona  hatlab 

ko'chaga chiqmagan qizimni qanday qilib yo'ldan ozdirdi? — debdi. 

Shu  payt  oshiq  bilan  ma'shuqa  uyg'onib  qolishibdi.  Ular  podshoni  ko'rib, 

qo'rqqanlaridan  dag'-dag'  titrabdilar.  Podsho  yigitning  kimligini  surishtira  boshlabdi.  U 

yigit o'z sarguzashtini batafsil gapirib beribdi. Shunda podsho: 

— O'g'lim, sen mening qizimni og'ir kulfatdan qutqazding. 

Qo'rqma. Men qizimni senga beraman, — debdi. 

Podsho ularning ikkovini saroyga olib kiribdi, vazirni chaqirib: 

— Hozirchalik hech kimning bundan xabari yo'q, ikkovini nikohlab qo'yish kerak, — 

debdi. 

—Xo'p bo'ladi, — debdi vazir. 

Shunday qilib, nikoh o'qilibdi. 

To'y-tomosha qirq kecha-qirq kunduz davom etibdi. Kelin bilan kuyov o'zlarining 

xonayi xilvatlariga kiribdilar. Shunday qilib ular murod-maqsadlariga yetibdi. 

Qani endi biz ham uy-uyimizga tarqalishsak bo'lar. 

OYNI OLMOQCHI BO'LGAN SARKOR 

Qadim zamonda anatoliyalik bir boyning go'zallikda tengi yo'q bir qizi bor ekan. Ipak 

sochlari  taqimini  o'par  ekan.  Uni  qirqqan  bilan  qisqarmas,  shu  zahotiyoq  avvalgidek 

bo'lib  qolaverar  ekan.  Sochining  tolasidan  atlas  bilan  kimxob  to'qilar  ekan,  sochini 

maxsus  idishga  solib,  undan  mushki  anbar  olinar  ekan.  Og'zida  esa  shirin-sharbat 

mevalar  paydo  bo'lar  ekan.  Undan  totib  ko'rgan  kishining  umriga  umr  qo'shilar  ekan. 

Bironta novdaga qo'l tekkizsa, novda tokka aylanar ekan. Uning labi tekkan suv sharbat 

bo'lib  qolar  ekan.  Nazari  tushgan  yer  serhosil  bo'lar  ekan.  Quyosh  mudom  uning 

boshiga o'z nurlarini sochib turar ekan. 

Boy  Egey  dengizining  ko'rkam  ko'rfazi  sohiliga  qizi  uchun  rang-barang 

marmartoshlardan saroy solib beribdi-da: 

—  To'quvchilik  ustaxonalari  qurib,  qizimning  sochidan  kimxoblarto'qishsin, 

www.kitob.uz – Respublika bolalar kutubxonasi sayti. Elektron kitoblar va darsliklar yuklab oling

 

qizimning  yuzlaridan  to'kilgan  guldan  a t i r l a r   tayyorlashsin.  Uning  og'zida  paydo 

bo'lgan mevalarni ulkan savatlarga joylab karvonlar orqali har tarafga jo'natib turishsin. 

Uning  nazari  tushib,  serhosil  bo'lgan  dalalardan  olingan  g'allalarni  saqlash  uchun 

omborlar qurishsin. Uning qo'li tekkan novdalarda yetilgan uzumlardan musallas solish 

uchun  ko'plab  xumlar  tayyorlashsin.  Sharbatlardan  asalday  totli  ichimliklar 

tayyorlaydigan doshqozonlar qurishsin, — debdi. 

U aytgan narsalarning hammasini bajo keltirishibdi. 

Sehrli  qiz  o'z  saroyida  yashay  boshlabdi.  Ko'p  o'tmay  saroyning  atrofida  gullab-

yashnayotgan  bandargoh  (port)  shahri  paydo  bo'libdi.  Boshqa  shaharlarning  xalqlari bu 

yerga havaslanib, zavq-shavq bilan qarashar ekan. 

Hamma  ham  shu  shaharga  kelishni  orzu  qilar  ekan.  Bandargohda  kemalar  g'uj-g'uj 

bo'lib turishar ekan. Tevarak atrofdagi tog' etaklarida qasrlar qad ko'taribdi. Shaharning 

o'zida  esa,  savdo-sotiq  rivojlanib  ketibdi.  Shahardan  ashula,  muzika  sadolari  va 

odamlarning g'ovur-g'uvurlari arimas  ekan. Bu  shahar  aholisining  hammasi  boy,  sogiom 

va  baxtli  bo'lib  ketibdi.  Rastalarda  ipak  gilamlar  va  shol  ro'mollar  tiqilib  yotar  ekan. 

Uzum, anjir ortilgan tuya va xachirlar ko'chalarga sig'ishmas ekan. Kemalar esa mollarni 

zo'rg'a  tashib  lilgurishar  ekan.  Shunday  qilib,  bu  boylik  xuddi  osmondan  tushganday, 

shahar aholisining hamyoni tillaga to'lib ketibdi. 

Kunlardan bir kuni dengizning naryog'ida yashovchi bir yovuz sarkor qizning ta'riflni 

eshitib,  unga  oshiq  bo'lib  qolibdi.  Uning  ajoyib  shahrini  fath  etib,  qizni  qo'lga 

tushirmoqchi bo'libdi. 

—Jangchilarim tayyor bo'lishsin! — deb buyuribdi u. — 

O'qlar uchini zahri xalohilga botirib olishsin. Qalqonlarining ustiga yana bir qavat po'lat 

qoplashsin. Keyin ustilariga jubba kiyib, maydonda saf tortib turishsin! Biz o'sha gullab- 

yashnagan mamlakatga yurish qilamiz. 

Kunlardan  bir  kuni  erta  bilan  jangchilarning  katta  bir  guruhi  atrofdan  shaharga  o'q 

yog'dirib  ajal  urug'ini  sochibdi.  Shaharni  bosib  olib,  aholisini  asir  qilibdi.  Jangchilar 

omborlarni  talab,  mol-mulklarni  tashib  chiqishayotganida,  sarkorlari  to'g'ri  marmar 

saroyga, sehrli qizning huzuriga kirib boribdi. 

— Mana endi sen menikisan! — debdi u qizga. — Endi sening ipak sochlaringni men 

tarayman. Yuzlaringdan to'kiladigan gullarni o'zim teraman. Og'zingdan shirin- 

sharbat mevalarni men olib yeyman. Sen nazar tashlagan yerlarda yetishgan mo'l hosil, 

uzum va sharbatlar — banri meniki bo'ladi! 

Lekin nima bo'libdi deng? Qizning yuzlaridan gullar to'kilmay qo'yibdi. Og'zidan mevalar 

paydo  bo'lmabdi.  Qo'ng'ir  sochlari  ipak  tola  bermay  qo'yibdi.  Ko'zlari  hech  narsaga  e'tibor 

bermabdi.  Sehrli  qo'llari  hech  narsaga  tegmabdi,  muzdek  sharbatlar  tugabdi.  Qizdagi  hayot 

alomatlari  tugab,  toshdek  qotib  qolibdi.  Buni  ko'rib  boshi  qotgan  sarkor  hamma  yurtlarga 

odam  yuborib,  sehrgar,  jodugar  va  azayimxonlarni  chaqirtiribdi-da,  ularni  qizni  avvalgi 

holiga qaytarish yo'llarini topishga majbur qilibdi. Ularning hammalari to'planishib: 

www.kitob.uz – Respublika bolalar kutubxonasi sayti. Elektron kitoblar va darsliklar yuklab oling

 

— Ey  ulug'  sarkor,  sehrli  qizni  qo'lga  kiritib,  u  bilan  birshaharda  yashash  juda 

mushkul ish. Buning uchun bir shartbor. Shuni bajarish kerak, — deyishibdi. 

Sarkor ularga: 

— Aytinglar,  u  qanaqangi  shart  ekan?  Qanaqa  shart  bo'lsa  ham  bajaraman. 

Hammayoqni  qbnga  botiraman,  o't  qo'yib  yondiraman,  lekin  o'sha  shartni  bajarmay 

qo'ymayman, — debdi. 

Shunda  bosh  sehrgar  inqillab  o'rnidan  turibdi-da,  sarkorni  qoiidan  yetaklab 

derazaning oldiga olib boribdi. 

Qorong'i  tun  ekan.  U  osmonda,  tog'  cho'qqisining  qoq  ustida  yarqirab  turgan  yangi 

oyning kumush o'rog'ini ko'rsatib debdi: 

— Hov anovi yerga borasan-da, oyni olib, uni sindirasan. Shundan keyingina shahar 

seniki  bo'ladi.  Qiz  ham  senga  kulib  qaraydi.  Sen  qiz  turgan  joydagi  hamma  uzum  va 

anjirlarni  terib  tamomlay  olmaysan.  Uning  sochini  qirqib,  ipaklarini  yig'ishtirib  

ulgura  olmaysan.  Sharbatning  hammasini  icha  olmaysan.  G'amgin  yuz  bilan  uni  ko'ra 

olmaysan. 

Sarkorning nayzasi uzun-u, aqli qisqa ekan, sovuti og'ir-u miyasi yengil ekan. U oyga 

qarab:  «Nima  bo'pti.  Uncha  uzoq  emas-ku.  Baland  tog'  cho'qqisining  shundoq 

tepaginasida, qorong'i zulmat qo'ynida yolg'iz o'zi osilib turibdi», deb o'ylabdi. 

— Shuni  qiyin  deyapsanmi?  —  debdi  sarkor.  —  Behuda  gap!  Hoziroq  borib  toqqa 

chiqaman. Oyni olib, tizzamga bir urib parchalayman-da, basharangga qarab otaman! 

— Sen buni oson deb o'ylama, — debdi uni ogohlantirib sehrgar. — Bu sening ko'zingga 

shunaqa  yaqin  ko'rinyapti.  Aslida  juda  olisda.  Oy  senga  kichkinaga  o'xshab  ko'rinsa  ham, 

aslida  u  juda  katta.  Sen  uni  yolg'iz  deb  o'ylayapsan  shekilli.  Uning  qo'riqchilari  ko'p. 

Osmonda  yulduz  qancha  bo'lsa,  uning  qo'riqchilari  ham  shuncha.  Ularning  qurollari 

chaqmoqdan ham dahshatliroq. Ular bulutdek kirib bo'lmaydigan qasrda turishadi. Ularning 

oldiga  chiqib  bo'lmaydi.  Sehrning  quvvati  ana  shunda.  Sarkor  bu  gaplarga  quloq 

solmabdi. Karnay va bara-banlar chaldirib, jangchilarni yig'diribdi-da, oyni olish uchun 

o'sha tog' tomonga jo'nab ketishibdi. 

Tog'lar  birin-ketin  ularning  yo'lini  to'sishibdi.  Dalalar,  jahannamday  chuqur  jarliklar 

uchrab, ularning tinkasini quritibdi. Kunduzi  issiq  rosa  qovuribdi,  kechasi  sovuq  toza  azob 

beribdi. Jangchilar yiqilib-surilib anchagina yo'l yurishibdi-yu, lekin hamon yo'lning cheki 

ko'rinmas  emish.  Ba'zan  manzil  yaqinga  o'xshab  tuyular  emish-da,  ular  oldinga  qarab 

intilisharmish.  Yurib-yurib  mundog'  qarashsa,  kumush  oy  juda  ham  olisda  yarqirab 

turarmish. 

Sarkor juda ham o'jar ekan. Yuqoriga tirmashib chiqa-yotgan ekan, pastga ag'darilib 

tushibdi.  Yana  yuqoriga  tirmashaveribdi,  pastga  ag'darilaveribdi.  Uning  tirnoqlari 

ko'chib,  sinib,  tizzalari  qonab  ketibdi.  Shunda  ham  vaqti-vaqti  bilan  nafasini  rostlash 

uchungina to'xtab, yana oyga qarab intilaveribdi. 

www.kitob.uz – Respublika bolalar kutubxonasi sayti. Elektron kitoblar va darsliklar yuklab oling

 

U  tog'ning  tepasiga  chiqqanda  qiziq  bir  voqea  yuz  beribdi.  U  yerda  nima  ko'ribdi, 

deng.  Uning  ko'z  oldida  kaftday  silliq  tekislik  bamisoli  osmonning  bir  chekkasiday 

yastanganmish-u,  uning  juda  olis  bir  yerida  oy  bemalol  uxlab  yotgan  emish.  Uning 

atrofi huvillagan bo'shliq emish. 

Baland  tog'ning  bo'roni  kuchli  bo'ladi,  deb  bejiz  ayt-maganlar.  Birdan  shiddatli 

bo'ron  boshlanib  bulutlarni  yerga  uribdi,  qoyalar  larzaga  kelib,  chaqmoq  chaqilibdi. 

Tog' gumburlabdi. Osmon o'z xazinasini sergaklik bilan qo'riqlabdi. Yulduzlar saf tortib 

jangga tayyorlanishibdi. Saflarining orqasiga esa oyni yashirib qo'yishibdi. Sarkor bilan 

jangchilarining ustiga uchqunlarni yomg'irday yog'dirishibdi. 

Jangchilarni  titroq  bosibdi,  nayzalari  qoilaridan  tushibdi.  Ular  dovdirab  qolib, 

qayoqqa  ketayotganlarini  bilmabdilar.  Bir  mahal  qarasalar,  yana  it  azobida  ko'tarilgan 

joylaridan  qaytib  tushib  qolishganmish.  Sar-korning  boshi  jarohatlanibdi.  U  qoyaga 

suyanib ho'ng-ho'ng yig'labdi-da; Yo'q, bu ish mening qo'limdan kelmas ekan. Men 

bo'ronni  yenga  olmayman,  yulduzlarni  bittadan  urib  tushirolmayman.  Oyni  sindirishga 

qodir emas ekanman, — debdi. 

Shunday qilib, u o'sha qutlug' diyordan jo'nab ketishga majbur bo'lgan ekan.