Х. Т. Турсунов, Т. У. Рахимова экология укув кулланма «Chinor enk» экологик нашриёт компанияси


Download 3.84 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/113
Sana25.10.2023
Hajmi3.84 Mb.
#1721194
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   113
Bog'liq
Турсунов Х. Экология

Экология 
______________________________________


3.2 Ёруглик, харорат, сув ва боища экологик омиллар
Ёруглик усимликлар учун биринчидан фотосинтез жа- 
раёнининг амалга ош иш ида асосий шароитлардан хисоб­
ланади, иккинчидан у транспирацияни, яъни буглашиш- 
ни тезлаштиради. Учинчидан, усимликларнинг усиш тез- 
лигини секинлаштирадиган мухит омили хисобланади. Л е­
кин бу жараёнлар хар доим бир хил утмайди. Усимлик ри- 
вожланиши фазасини утганда, маълум даражада, ёруглик 
ва коронгуликни талаб килади.
Ёруглик усим ликларнинг усиш ида, яъни хужайра ва 
тукималарда борадиган усиш жараёнлари ва органларнинг 
Хосил булишига бевосита таъсир килади.
Ёруглик манбаи куёш радиацияси хисобланади. Бутун 
тушаётган куёш радиациясининг 42% атмосфера оркали 
Кайтарилади, 15% атмосферани иситиш учун кетади, фа- 
катгина 43% ер юзига келиб етади. Куёш радиацияси бу 
и сс и к/i и к ва сайёрамиздаги хаётн и нг асосий манбаидир. Нур 
энергиянинг экологик омил сифатида хусусияти унинг 
тулкин узунлиги билан белгиланади. Ёруглик спектрида 
куринувчи ультрабинафша ва инфракизил нурлар ажрала- 
ди. Ультрабинафша нурлар тирик организмларга кимёвий 
таъсир курсатади, инфракизил эса иссикдик беради.
Ёругликнинг экологик таъсири куйидагича: 1) ф отоп е­
риодизм — кун билан туннинг конуниятли алмаш иш и. 2) 
ёругликнинг интенсивлиги (люксда), 3) Тугри ва сочил- 
ган радиациянинг таъсири. 4) Ёруглик энергиясининг к и ­
мёвий таъсири.
Ёругликнинг куйидаги курсатгичлари экологик ахами­
ятга эга:
1) таъсирчанликнинг узокдиги, куннинг узунлиги
2) тезлиги энергетик улчамида
3) спектрал таркиби
Ёруглик ресурс хам хисобланади, у энергия булиб хаётий 
жараёнларга таъсир килади.
Усимлик ва хайвонларда куйидаги хаётий жараёнлар 
ёруглик иштирокида амалга ошади:
1. Ф отосинтез — бунга тушаётган ёругликнинг 1—5% 
микдори ишлатилади ва озука занж ирининг энергия м ан­
баи хисобланади, у хлорофилнинг синтез килиниш ида му- 
хим хисобланади.
2. Транспирация — бунга тушаётган ёругликнинг 75% 
ишлатилади; инфракизил нурлар эвазига амалга ошади.

Download 3.84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   113




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling