Hadisni musalsal darajada yetib kelishi

holatda, soqollari xinalangan holatda shunday dedilar degan gapni mendan 
keyin eshitmaysizlar degan ekanlar, u kishi sahobalarni ohigi vakili bo‘lib 
hayot kechirganlar. Shu o‘rinda Hajjoj kabi boshqa zolim amirlar ham 
bo‘lgan. O‘sha davrlarda Quron hukmi bo‘lgan, amir, podshohlar 
musulmonman degan, lekin nmaga zulm bo‘ldi deyilsa odamlar tarbiya 
topmaguncha zulm bo‘laveradi. Shariat hukmiga amal qilishda ham insonni 
ichki olami toza bo‘lishi kerak. Agar ichki olami, illati bo‘lsa, oyat hadislarni 
ham nafsiga moslab tatbiq qilish orqali sulm qilaveradi. Hajjoj zulmida o‘zini 
haq deb bilgan. Shuning uchun isloh insonning o‘zidan boshlanadi. Sahl ibn 

---

34 
Sa’d aytadilar, Madinaga Banu Marvondan bir kishi rahbar bo‘lib qoldi. U 
odam Sahl ibn Sa’dni chaqiribdi. O‘sha davrda fitna bo ‘lgan, Usmon 
roziyallohu anhu vafotlaridan keyin fitna avjiga chiqdi. Shunda Ali r.a.ga 
qarshi siyosat avjiga chiqdi, garchi ular vafot etgan bo ‘lsalar ham. HAtto 
Madina amir Sahl ibn Sa’d ni chaqirib Alini sokasan degan ekan. Ali r.a.ni 
bir kunyalari Abu Turob bo‘lgan ekan, Abu Turobni Alloh lanatlasin deb 
so‘kasan degan ekan. Shunda Sahl ibn Sa’d Aliga Abu Turobdan ko‘ra 
suyukli kunya yo‘q edi, Abul Hasan, Abul Hasanayn degan kunyalari ham 
bor edi, lekin Abul Turob deb chaqirilishni yaxshi ko‘rar edi deb javob 
beribdi. Abul Turob turpoqning otasi degani, amir shu bilan uni tahqirlashni 
nazarda tutgan edi. Shunda amir Aliga Abul Turob kunyasi qayerdan 
berilgan shuni aytib berchi deb so‘rabdi. Shunda Sahl ibn Sa’d hikoya qilib 
beribdilar. Rasululloh s.a.v. Fotimani uyiga Alini izlab kelsalar, Ali r.a. yo‘q 
ekan. Fotima r.a. oramizdan gap o‘tib qolgan edi, arazlab chiqib ketti, uyda