Халқ таълими вазирлиги

3-мавзу. Энеолит даври хусусиятлари. Бронза даври ва унинг ўрганилиши. Сўнги бронза ва илк темир даври. (2 соат маъруза, 2 соат амалий машғулот)
Энеолит сўзи маъноси, санаси. Миснинг кашф этилиши ва ундан меҳнат қуроллари ясашнинг ихтиро қилиниши. Меҳнат қуроллари ишлаб чиқаришда металлнинг кашф этилиши ва Энеолит (мис-тош) даврининг бошланиши. Илк металл буюмлар. Мисга ишлов беришнинг 4 босқичи. Ишлаб чиқаришга асосланган Энеолит даври жамоалари хўжалигида инқилобий ўзгаришлар. Ҳунармандчилик ва унинг тармоқлари. Ўрта Осиёда Энеолит даври ёдгорликлари. Энеолит даври ёдгорликларининг даврлаштириш. Номозгоҳ-1–илк Энеолит даврига, Намозгоҳ-2– ўрта Энеолит даврига , Намозгоҳ-3–сўнгги Энеолит даврига оид. Зарафшон воҳасида жойлашган Энеолит даври ёдгорликлари: Саразм ва Замонбобо маданиятлари. Месопотамияда шаҳар маданиятининг вужудга келиши (шаҳар-давлтлар Киш, Лагаш, Ниппур, Ур, Мари шаҳар давлатлари)
Бронзанинг кашф этилиши. Ўрта Осиёда деҳқончилик ва хонаки чорвачиликнинг ривожланиши. Биринчи йирик ижтимоий меҳнат тақсимоти. Бронза даври хўжалигининг энг катта ютуғи бу деҳқончилик маданиятининг кэнг ёйилиши ва унинг чорвачиликдан ажралиб чиқишидир. Сополлитепа ва Жарқўтон. Ҳунармандчилик ва унинг тармоқлари. Зардуштийлик динининг илк кўринишлари. Кўмиш маросимлар ва урф-одатлар. Амударёнинг қуйи оқимида бронза даври маданияти.Бронза давридаги чўл зонаси қабилалари. Тозабоғёб, Қайроққум ва Сувёрган маданиятлари ва уларнинг келиб чиқиш. Андронова маданияти.Месопотамиянинг бронза даври шаҳарлари. Мезоамерика археологик ёдгорликларининг ўрганилиши. (Бонампак, Чичениcа, Каминалъгую, Олъмеки, Теночтитлан). Инклар маданиятининг ўзига хос хусусиятлари. Куско, Котос, мачу-Пикчу, Уари, Ла-пас.
Сўнгги бронза ва илк темир даврига келиб Ўзбекистоннинг барча ҳудудларида ўтроқ деҳқончилик маданияти шаклланди. Зарафшон ва Қашқадарё ҳудудида Суғдиёна, Амударёнинг қуйи оқимида Хоразм, Сирдарёнинг юқори ҳавзасида қадимги Фарғона ва унинг ўрта оқимида Чоч деҳқончилик маданиятлари марказлари шаклланди.
Темирнинг кашф этилиши ва жаҳон маданиятини ривожланишидаги аҳамияти. Дам бериш усули.босқонли қўра. Деҳқончиликдан ҳунармандчилик ажралиб чиқди. Қадимги Хоразмда Амирабод маданияти, Қадимги Фарғонада Чуст маданияти: Деҳқончилик, чорвачилик ва хунармандчилик турлари. Чуст маданиятининг ўзига хос хусусиятлари. Елатан маданияти.Тошкент воҳасида Бургулюк маданияти. Бақтрияда Кучуктепа, Миршоди маконини,Қизилтепа каби сўнгги бронза даври ва илк темир даври ёдгорликлари. Суғдда бронза ва илк темир даври ёдгорликлари Кўктепа. Кўчманчи чорвадор қабилаларнинг деҳқончилик воҳаларига кириб келиши.