Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

TELAFFUZ 
Özbek Türkçesi öğrenen bir Türkiye Türkünün karşılaştığı bir diğer önemli sorun da 
telaffuzun düzeltilememesidir. Özbek Türkçesi ve Türkiye Türkçesi gramer yapıları, söz dizimi, 
söz varlığı gibi alanlarda birbirine oldukça yakındır. Bu nedenle Özbek Türkçesi öğrenen bir 
Türkiye Türkü kendi anadilinin etkisiyle kendi lehçesinin gramerini, söz varlığını kullanır. 
Örneğin; Türkiye Türkçesindeki “otuz” sayısı Özbek Türkçesinde “o’ttiz” olarak kullanılır. Bu 
da Özbek Türkçesi öğrenen Türkiye Türkünün kendi lehçesindeki şekle benzerlik nedeniyle 
hataya düşmesine yol açar. 
Özbek Türkçesinde hem yazımda hem de telaffuzda en sık karşılaşılan sorun /a/ ile /o/ 
sesi arasındaki sesin Türkiye Türkçesinde karşılığının olmamasıdır. Örneğin; 
Özbek Türkçesinde “oshiq” olan kelimenin bir Türkiye Türkü tarafından doğru şekilde telaffuz 
edilmesi özel uğraş gerektirir.
Özbek Türkçesinde ince ve kalın olarak kullanılan /a/ sesi kalın olduğunda sorun teşkil 
tmese de ince şekli telaffuz sorunu oluşmasına yol açar. Örneğin; 
Özbek Türkçesinde “lab” (dudak) kelimesi, “aka” (ağabey) kelimesi gibi ince okunan ses /a/ ile 
/e/ arasında bir ses telaffuzu gerektirir. Böyle bir ses karşılığı anadili Türkiye Türkçesi olan birisi 
için telaffuz sorunu oluşturur. 
Özbek Türkçesinde ünlü uyumunun Fars dillerinin etkisiyle bozulması neticesinde eklerin 
ses uyumuna girmemeleri nedeniyle Özbek Türkçesi öğrenen kişilerin kelimeye gelen ekleri ses 
uyumuna giriyor gibi telaffuz etme sorunuyla karşılaşılmaktadır. 
Telaffuz sorunu olarak sayılabilecek diğer bir konu da kelime kökündeki ses 
değişiklikleridir. Örneğin; 

---

333 
Özbek Türkçesinde “kelmoq” fiili Özbek Türkçesi öğrenen bir Türkiye Türkü tarafından 
“gelmek” olarak telaffuz edilir. 
DİLBİLGİSİ 
Özbek Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasında benzer olan dilbilgisi yapıları zaman 
zaman sorunlara yol açabilmektedir. İki lehçe arasındaki yakınlık nedeniyle sorun 
oluşturabilecek dilbilgisi yapılarından en çok karşılaşılan hususlar şunlardır; 
Özbek Türkçesinde eklerin genel olarak ses uyumuna girmeden tek şekilli olarak 
kullanılması Türkiye Türkleri için Özbek Türkçesi öğrenirken karşılaşılacak en önemli 
sorunlardandır. İnce sıradan seslerden oluşan bir kelimeye ek geldiğinde Türkiye Türkü için ekin 
de ince sıradan olması alışılmış bir durumdur. Örneğin; 
“Dadam ishdan kelsa, parkka boramiz.” cümlesinde “ish” kelimesi ince sıradan ünlü ile oluşan 
bir kelime olsa da “-dan” ayrılma hâli; “kel-” fiili “-sa” şart eki; “bor-” fiili de –miz I. çokluk 
şahıs eki almıştır.
Özbek Türkçesi öğrenen Türkiye Türkleri için karşılaşılan bir sorun da sıfat fiil ekleridir. 
Özbek Türkçesinde “-gan” sıfat fiil eki Türkiye Türkçesinde “–(y)An / -DIk” sıfat fiil eklerini 
karşılamaktadır. Bu sebeple sorunlar yaşanabilmektedir.