Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

Qonunchiligning turli bosqichlari
Volksgeistis tushunchasini “sotsial solidarlik” bilan almashtiriladi. Léon Duguit va u tomonidan asos solingan maktab tarafdorlariga ko`ra, “haqiqiy”, ya`ni “ob`ektiv” huquq (droit objectif), sotsial solidarlik degan ma`noda qarashadi. Natijada, har qanday akt yoki fakt, bu ijobiy huquqning natijasi, ya`ni qonunchilik yoki oddat bo`lishi to`liq haqiqatga to`g`ri kelmaydi, lekin bu huquqning to`g`ri talqin qilish deb hisoblash emas, balki uni tan olish yoki sotsial solidarlik asosida qonun e`lon qilinishidir. Bu doktrina Xalqaro odillik sudlovi Qoidaining 38-moddasining ma`zmuniga ta`sir ko`rsatdi, unga ko`ra Sud vakolatga ega subyekt sifatida umum qabul qilingan xalqaro huquq normalarni qo`llash huquqiga ega: “Sud uz faoliyatida umum qabul qilingan qonun va oddatlarga asoslanadi”

Volsgeyst doktrinasi ham, fransuz hisoblanuvchi “sotsial solidarlik” doktrinasi ham tabiiy huquq doktrinasining tipik varianti sifatida o`z ichida dualistik xarakterga ega bo`lgan ijobiy huquqning ortidagi haqiqiy huquq sifatida nazarda tutiladi. Yuqorida keltirilgan fikr bizning birinchi keltirgan fikrimizni inkor etadi. Pozitivistik nazariyadan yondoshilganda huquqiy odat ham qonunchilik hujjatlari kabi juda kam yaratuvchilik xarakterga ega bo`ladi.

Bunday yondashuvda huquqni qo`llovchi organlar uchun statut huquqi va an`anaviy huquq o`rtasida hech qanday farq qolmaydi. Аn`anaviy huquqning sud tomonidan tan olingan taqdirdagina qonunga aylanishi haqidagi normaning yaratilishi qonun ijodkorligi organning boshqa tan olingan qarashlardan oz yoki ko`p bo`lishi, qonunchilik organi tomonidan qabul qilgan qoidalarga qaratilganligi bilan faqlanmaydi.

Oddat huquqining ijobiy huquq sifatida ishga tushishi uning sud tomonidan qabul qilinishi va uning amalda qay tarzda ishlashiga bog`liq. Undan oldin esa, nafaqat sud tomonidan qabul qilingan qarorlari va ular o`z ichida sanksiyalarga ega bo`lishi lozim.