Harakat sog’lom turmush tarzining asosiy omili

Maxsus psixologik tayyorgarlik asosan sportchida muayyan musobaqada qatnashishga psixologik tayyorgarlikni shakllantirishga qaratiladi. Musobaqalarga psixologik tayyorgarlik (A.Puni bo’yicha) sportchini o’z kuchiga ishonchida, belgilangan maqsadlarga erishish yo’lida oxirigacha kurashishga intilishda, hissiy qo’zg’alishning optimal darajasida, har xil noqulay tashqi va ichki ta'sirotlarga nisbatan yuksak darajadagi barqarorlikda, sport kurashining o’zgaruvchan sharoitlarida o’z xatti-harakatlari, ehtiroslari, hulqini ixtiyoriy holda boshqara olish qobiliyatida namoyon bo’ladi.
Psixologik tayyorgarlikning tarkibiy qismlari: texnika va taktikani egallashga yordam beradigan psixik sifatlar hamda jarayonlar; shaxsni musobaqalarda birdek chiqishlarini ta'minlovchi xususiyatlar; mashg’ulot va musobaqalarning murakkab sharoitlarida ishchandik va psixik faoliyatning yuqori darajasi; mazkur sharoitlarda namoyon bo’ladigan barqaror ijobiy psixik holatlar.
Texnikani egallash va harakat faoliyatlarini boshqarishga ko’maklashuvchi jarayon va sifatlar qatoriga, xususan, harakatlarning turli o’lchamlarini nazorat qilib turishga imkon yaratuvchi nozik rivojlangan mushak sezgilari; vaqt, ritm, sur'at va masofa hissi; makonda mo’ljal olish qobiliyati; diqqatning yuksak rivojlangan sifatlari (kontsentratsiyasi – nomlanishi, ko’chishi, taqsimlanishi); mukammal ideomotorika; tezkor xotira; oddiy va murakkab reaktsiyalarni (tanlash, bir narsadan boshqasiga ko’chirish, oldindan ilg’ash, harakatlanayotgan ob'ektga qarab mo’ljal olish reaktsiyalari va h.k.) tezkor hamda aniqligi kiradi. Taktikani o’zlashtirishga turli o’ziga xos fikrlash sifatlari: raqiblar harakati to’g’risida olinayotgan axborotlarni bir lahzada tahlil qilish va vaziyatga mos qaror qabul qilish qobiliyati; fikrlashning egiluvchanligi va b.
Sport turining o’ziga xos jihatlari sportchi psixologik tayyorgarligining sifatlari va tuzilishiga har xil talablar qo’yadi (4-jadval). Masalan, boks, kurash, uloqtirishlar, og’ir atletika, sprinterlik masofalari kabi siklik xususiyatli sport turlariga ixtisoslashayotgan sportchilarda peshqadamlikka intilish, mustaqillik, motivlashning yuqori darajasi, tavakkalchilikka moyillik, zarur vaqtda butun kuchini jamlab, ularni g’alabaga bag’ishlay olish qobiliyati ustun bo’ladi. Lekin ayni paytda ularda ishonmaslik, bo’ysunmaslik, qaysarlik, ziddiyat chiqarishga moyillik sifatlarini ham ko’rish mumkin.
Uzoq masofalarga ixtisoslashayotgan sportchilarga xos xususiyatlar: faollik, katta yuklamalarga bardosh bera olish, o’z shaxsiy manfaatlarini jamoa manfaatlariga bo’ysundirish, shubhalarga berilmaslik va b. Biroq ular ba'zan o’z kuchlariga to’la ishonmaydilar, yetakchiga ehtiyoj sezadilar, o’ziga xos xatti-harakatlar va fikrlash tarziga moyil bo’ladilar.
O'qituvchining qanday buyruq berishiga, qanday ko'rsatmalar va buyruq berishiga qarab, uning kasbiy tayyorgarligi haqida deyarli shubhasiz xulosa chiqarish mumkin.
Vositalar - bu sportchi harakatining o'ziga xos mazmuni, uslub esa - harakatlar usuli, ularni qo'llash usuli. Sportchini tayyorlashning asosiy vositalari jismoniy mashqlar bo'lib, ularni shartli ravishda uch guruhga bo'lish mumkin: umumiy tayyorgarlik, maxsus tayyorgarlik va musobaqa.
Umumiy tayyorgarlik mashqlariga harakat shakliga ko'ra musobaqa mashqlariga o'xshamaydigan mashqlar kiradi.
Namoyish qilinadigan sifatlarning tashqi shakli va ichki mazmuni hamda sportchi organizmining funksional sistemalari faoliyati jihatidan maxsus tayyorgarlik mashqlari tanlangan turga juda yaqin. yengil atletika.
Musobaqa mashqlari - bu sport ixtisosligining predmeti bo'lgan va mavjud musobaqa qoidalariga muvofiq bajariladigan harakat harakatlarining majmui. Bu mashqlarga tanlangan atletika turi va uning variantlari kiradi.
Ta'sir yo'nalishi bo'yicha sport mashg'ulotlari vositalari ikki guruhga bo'linadi:
- asosan tayyorgarlikning turli jihatlarini takomillashtirish bilan bog'liq - texnik, taktik va boshqalar;
- asosan rivojlanish vosita fazilatlari. Amaliy maqsadlardagi sport mashg'ulotlari usullari shartli ravishda uch guruhga bo'linadi: og'zaki, ko'rgazmali va amaliy. ularning qo‘yilgan vazifalarga, umumiy didaktik tamoyillarga, shuningdek, sport mashg‘ulotlarining maxsus tamoyillariga, sportchining yosh va jins xususiyatlariga, ularning tasnifiga va tayyorgarlik darajasiga qat’iy rioya etishini ta’minlashga e’tibor qaratish lozim.
Og'zaki usullarga hikoya, tushuntirish, ma'ruza, suhbat, tahlil, muhokama, buyruq, ishora va boshqalar kiradi.
Vizual usullar xilma-xil bo'lib, asosan o'quv jarayonining samaradorligini belgilaydi. Ular birinchi navbatda, mashg'ulotlar va ularning elementlarini murabbiy yoki malakali sportchi tomonidan uslubiy jihatdan to'g'ri, to'g'ridan-to'g'ri ko'rsatishni o'z ichiga olishi kerak. Bundan tashqari, ko'rgazmali qurollardan keng foydalanish kerak:
Amaliy mashg'ulotlar usullarini shartli ravishda ikkita asosiy kichik guruhga bo'lish mumkin:
- asosan sport jihozlarini rivojlantirishga qaratilgan usullar, ya'ni. tanlangan sport turiga xos bo'lgan harakat qobiliyatlari va qobiliyatlarini shakllantirish bo'yicha;
- asosan vosita sifatlarini rivojlantirishga qaratilgan usullar.
Usullar orasida harakatlarni umumiy va qismlarga o'rganish usullari ajralib turadi.
Harakatlarni umumiy va qisman o'rganish usullaridan foydalanganda etakchi va taqlid mashqlariga katta rol beriladi. O'zlashtirish vazifalarini engillashtirish uchun etakchi mashqlar qo'llaniladi sport anjomlari.
Simulyatsiya mashqlarida, umumiy tuzilishi vosita harakatlarini rivojlantirishga yordam beradigan asosiy mashqlar va shartlar ta'minlanadi.
Usullarning tuzilishi bir martalik foydalanish jarayonida mashqning xarakterini belgilaydi bu usul(uzluksiz yoki dam olish oraliqlari bilan) va mashqlar rejimi (bir xil, standart yoki o'zgaruvchan, o'zgaruvchan). Uzluksiz usul o'quv ishining yagona uzluksiz bajarilishi bilan tavsiflanadi. Intervalli usul tartibga solingan dam olish tanaffuslari bilan mashqlarni bajarishni o'z ichiga oladi.