Harakat,himoya,oq

Umurtqa pogonasi- columna vertebralis 33-34 ta. Umurtqaning ozaro birlashishidan paydo boladi.Umurtqa pogonasi org.da 4 hil vazifani bajaradi:Harakat,himoya,oq,support vazifasi.
Umurtqalar 5 hil umuurtqadan tashkil topgan.
1.Vertebra cervicalis 7 ta
2.Vertebra toraksis 12 ta
3.Vertebra lumbalis 5 ta
4.Vertebra sakralis 5 ta
5.Koksigiya 5-3 ta
Ular 2 qismga bolib organiladi chin va sohta.
Chin umurtqalarga:vertebra cervicalis, vertebra toraksis, vertebra lumbalislar kiradi.Erkin harakatchan umurtqalar-vertebra sufera.
Sohta umurtqalarga:vertebra sakralis, koksigiyalar kiradi. Qoshilib ketgan harakatsiz-vertebra spuray.
Boyin umurtqasi-vertebra cervicalis 7 ta.
Har bir umurtqada mavjud bolgan tushunchalar: corpus-tanasi, arkus-yoyi, pedinkuli vertebralis-oyoqchalari.
1-chi boyin umurtqasi-Atlas. Tana va yoydan emas 2 ta yoydan tashkil topgan. Arkus anterior, arkus posterior, massa lateralis. Shakli: Halqasimon. Kondalang osimtalari-prosessus transversus. Boshqalardan farqi ularda teshik boladi-foramin vertebra transversus. Oldingi yoyning yuqorgi yuzasida egat joylashgan-sulkus arteriya vertebralis.
2-chi boyin umurtqasi-Aksis. Boshqa um.lardan farqi tishning hosil bolishi. Dents aksis. Oldingi yuza-fasis antikularis anterior, Orqa yuza- fasis antikularis fasterior.
7-chi boyin umurtqasi-vertebra promines-turtib turivchi. Protsesus spenosuslari ayri bolmaydi tontoq.
6-chi boyin umurtqasida tuberkulum posterior nisbatan kattalashib uyqu domboqchasi-tuberkulum karotikum deb nomlanadi.
Kokrak umurtqalari-vertebra toraksis 12 ta.
Qogurga birikadigan fovea kostalislar mavjud.
Qovurga kelib birikadigan bogim yuzalari bor.
1-chi kokrak um.da eng kop bogim yuzasi bor 1ta toliq va yarimta.
2 dan 9 gacha tepada yarim pastda yarim.
10-da faqat tepada yarimta bogim yuzasi bor.
11-12 chi bogim yuzalarida 1 ta toliq boyim yuzasi bor.
Barcha kokrak um.larining kondalang osimtasi pratsesus transversuslarida qovurga domboqchasi bn bogim hosil qiladigan bogim yuzasi boladi. Fases antikularis tuberkulum kostey.
12-chi kokrak um.da bel um.lariga yaqin joylashgani uchun ayrim anatamik ozgarishlar bundayam hosil boladi.
Prosesus manbilaris, prosessus aksisorislarning hosil bolishi.

Bel umurtqasi-vertebra lumbalis 5 ta.
1 dan 5 chi bel umurtqasigacha kattalashib boradi.
Qismlari:1.Corpus
2.Foramen vertebrale
3.Processus spinosus
4.Processus transversus
5.Processus articularis
Processus spinosuslari 90°da joylashgan kalta va tekis bo’ladi.
Dumgaza-vertebra sakralis 5ta.
Qismlari:

1. 
   Basis
   
2. 
   Apex
   
3. 
   Pars lateralis
   
4. 
   Facies pelvina
   

5.Facies dorsalis

Dum-koksigiya 5-3 ta.