Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi

anga oson bo‘lg’ay har ish. Va har kim tengrini tanisa, ko‘ziga kichik ko‘ringay 
har nima. Va har kim tengriga birlik bila bilsa, anga sherik kelturmagay hech 
nimani. Va har kim tengriga iymon keltursa, emin bo‘lg’ay, barcha nimadin. Va 
agar osiy bo‘lsa, e’tiroz qilg’ay. Va chun e’tiroz qilg’ay, qabul tushg’ay. (Nasoyim 
ul-muhabbat 38-bet) 
Mazkur mikromatnda (ko‘chirma gapli qo‘shma gapda) mazmunan bir-biri 
bilan zich aloqada bo‘lgan 7 ta ergash gapli qo‘shma gap mavjud bo‘lib, ulardan 
beshtasi havola bo‘lakli qo‘shma gapdir. Har bir havola bo‘lakli qo‘shma gapning 
ergash gap qismida havola bo‘lak sifatida har kim belgilash olmoshi qo‘llangan.
Birinchi gapda har kim – anga havola bo‘laklari mavjud, shunga ko‘ra bu 
to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gap, keyingi gapda esa havola bo‘lak har kim 
faqat ergash gap qismida qo‘llanib, bosh gap tarkibida havola bo‘lak shaklan 
qo‘llanmagan bo‘lsada, uning mazmunan bo‘sh o‘rni ma’lum, bosh gap kesimining 
valentligiga ko‘ra anga olmoshini talab qiladi. Shunga ko‘ra bu ham to‘ldiruvchi 
ergash gapli qo‘shma gap. Uchinchi gapda esa har kim – anga havola 
bo‘laklarning grammatik shakliga ko‘ra to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gap 
sirasiga kiradi. Navbatdagi to‘rtinchi gapda esa bosh gap tarkibidagi havola bo‘lak 
– anga so‘zining o‘rni kesimlik shakllaridan ma’lum, demak, to‘ldiruvchi ergash 
gapli qo‘shma gap. Beshinchi gapda ham ergash gap tarkibida har kim olmoshi 
qo‘llangan bo‘lsada, bosh gap qismida havola bo‘lakning o‘rni ma’lum, u “u” 
olmoshidir. Demak, bu gap ega ergash gapli qo‘shma gap. Oltinchi va yettinchi 

---

27 
gaplar esa shart ergash gapli qo‘shma gaplardir. Bu gaplarda havola bo‘lak o‘rnida 
ergash gap kesimi orqali ifodalanayotgan shart ma’nosini kuchaytiruvchi agar va