Havoning inson organizmiga ta`siri Havo namligini aniqlash

Reja:

1. 
   Havoning inson organizmiga ta`siri
   
2. 
   Havo namligini aniqlash
   
3. 
   Havo namligini aniqlash usullari
   

Havoni ionlash yoki aerodilizatsiyalash atmosferaning salbiy ionlari bilan to'yinganligi sababli ishlab chiqarish, tibbiy va turar joylarda havoning sog'liq xususiyatlarini yaxshilash usuli hisoblanadi. Atmosfera tarkibidagi bunday o'zgarish inson organizmining ko'plab tizimlariga ijobiy ta'sir ko'rsatishi aniqlangan. Ayniqsa, asab va yurak-qon tomir tizimlarida, nafas olish organlarida rag'batlantiruvchi va shifobaxsh ta'siri mavjud. Havo ionlanishining ta'siri ham allergik reaktsiyalarning zaiflashishiga, yarani davolash tezligini oshirishga, og'riq sezgilarining pasayishiga olib keladi. Bunday davolanish jarayonining muntazam ravishda o'tishi bilan inson o'zini yaxshi his qiladi, quvnoq kayfiyat paydo bo'ladi va ish qobiliyati oshiriladi. Havoning ionlashuvining ijobiy ta'siri, shuningdek, insonning bosh og'rig'i yo'qolishi va bir qator kasalliklarning yo'qolishi bilan ham ifodalanadi. Shunday qilib, inson vujudiga ionlashtirilgan havo ta'sirining aniq sog'likka ta'siri uyqusizlik, charchash, astma, arterial gipertoniya bilan kuzatiladi.

Havoni yopiq xonalarda ion bilan sun'iy ravishda boyitish uchun maxsus qurilmalar ishlab chiqariladi - aerosolizatorlar. Ushbu texnik vositalarni ishlatish jarayonida ular odatda tungi vaqtga kelib, xonada ochiq derazadan chiqib ketishadi.
Tabiatda suvning qariyb hamma yerda bug`lanishi natijasida atmosfera havosida, ayniqsa atmosferaning yer yuziga yaqin qatlamlari havosida suv bug`i bo`ladi. Bu hodisa havoning namligi deb ataladi. Havodagi suv bug`ining miqdori ikkita asosiy kattalik: absolyut va nisbiy namlik bilan xarakterlanadi.
Havoning hajm birligidagi suv bug`i massasi absolyut namlik deb ataladi va f bilan belgilanadi. Amalda absolyut namlik kub metrga to`g`ri keladigan grammalar soni (g/m<sup>3</sup>) bilan ifodalanadi. Meteorologiyada absolyut namlik havo tarkibida bo`lgan va mm. sim. ust.da yoki Paskalda ifodalanaib, suv bug`ining partsial bosimi P bilan xarakterlanadi (boshqa gazlarni hisobga olmaganda suv bug`ining o`zini beradigan bosimiga partsial bosim deyiladi). Bu kattaliklar orasida son jihatidan quyidagi munosabat bo`ladi:
bu erda t — havo temperaturasi. t=1518°C bo`lganda f va P kattaliklar son jihatidan bir-biriga qariyb to`g`ri keladi.
Berilgan temperaturada 1m<sup>3</sup> havoni to`yintiruvchi suv bug`ining gramm hisobidagi massasi yoki, tegishlicha, ayni temperaturada to`yingan bug`ning partsial bosimi P<sub>m</sub> maksimal namlik deb ataladi va f<sub>m</sub> bilan belgilanadi.
1 m<sup>3</sup> havoni to`yintiruvchi suv bug`ining gramm hisobidagi massasi va, tegishlicha, bir qadar temperaturalarda bug`ning partsial bosimi quyidagi jadvalda keltirilgan.

Temperatura, ^0C	Zichlik, g/sm^3	Bosim, mm.sim.ust.	Temperatura, ^0C	Zichlik, g/sm^3	Bosim, mm.sim.ust.
10	9, 4	9, 21	16	13, 6	13, 63
11	10, 0	9, 84	17	14, 5	14, 53
12	10, 7	10, 52	18.	15, 4	15, 48
13	11, 4	11, 23	19	16, 3	16, 48
14	12, 1	11, 79	20	17, 3	17, 54
15	12, 8	12, 79

Nisbiy namlik absolyut namlik f ning maksimal namlik f_m ga nisbati bilan o`lchanadi va odatda, protsent bilan ifodalanadi:

Yoki partsial bosim orqali bo`ladi. Nisbiy namlik D ayni sharoitda havoning namligi (absolyut namligi) xuddi o`sha temperaturadagi maksimal namligiga qanchalik yaqin kelishini bildiradi. Nisbiy namlik havoning suv bug`iga to`yinish darajasini ko`rsatadi deb aytish mumkin. Atrofdagi havoning nisbiy namligi qanchalik kichik bo`lsa, ayni sharoitda suv shunchalik tez bug`lanadi va aksincha, atrofdagi havoning nisbiy namligi qanchalik katta bo`lsa, ayni sharoitda suv shunchalik sekin bug`lanadi.
Havoning namligi organizmning hayot faoliyati uchun katta ahamiyatga еga, chunki u atrofdagi muhitga issiqlik berilishini ko`p daraja taqozo qiladi. Bunda havoning absolyut namligi ham, nisbiy namligi ham ahamiyatga еga bo`lishi mumkin. Masalan, teri sirtidan suvning bug`lanishi havoning nisbiy namligiga bog`liq bo`ladi; o`pkaning suvni bug`latishini ko’rib chiqishda havoning absolyut namligini hisobga olish kerak, chunki o`pkadan 30<sup>0</sup>C chamasi temperaturada bug`ga butunlay deyarli to`yingan havo chiqariladi. O’pkada havoning to`yinishi uchun zarur bo`lgan havo miqdori, aftidan, nafas olganda kiradigan xavoning absolyut namligiga bog`liq bo`ladi. Nisbiy namligi 40% dan 60% gacha bo`lgan atmosfera odam hayoti uchun normal hisoblanadi. Havoning absolyut namligini ham, nisbiy namligini ham bilish uchun bu kattaliklardan faqat birini aniqlashning o`zi kifoya, chunki havoning ikkinchi kattalikka o`tish uchun zarur bo`lgan maksimal namligi berilgan temperaturaga qarab yuqorida keltirilgan jadvaldyan topiladi.
Havoning namligi uchun shudring nuqtasi deb ataladigan temperatura ham muhimdir. Havo tarkibidagi bug` to`yingan holatga еrishadigan temperatura yoki, boshqacha aytganda, havoning maksimal namligi ayni sharoitda absolyut namligiga son jihatidan teng bo`ladigan temperatura shudring nuqtasi deb ataladi. Temperatura shudring nuqtasidan pasaygan bug` kondensatlana boshlaydi.
O’zining suyuqligi bilan dinamik muvozanatda bo’lgan bug’ga to’yingan bug’ deyiladi. To’yinmagan bug’da esa suyuqlik miqdori bug’ga nisbatan katta bo’ladi.
To‘yinmagan bug‘ni o‘zgarmas bosimda sovutish natijasida to‘yingan bug‘ hosil bo‘ladi. To‘yingan bug‘ga o‘tish va kondensatsiya boshlanish nuqtasidagi suv bug‘ining temperaturasiga shudring nuqtasi deyiladi.
Shuni ta`kidlab o`tamizki, atmosferada biror mayda zarrachalar yoki еlektr zaryadlari (chang zarrachalari, еlektronlar, gaz ionlari va shu kabilar) bo`lsa, bug`ning kondensatlanishi osonlashadi. Bu zarrachalarga suv molekulalari o`tiradi va juda mayda tuman tomchilari hosil bo`ladi. Absolyut toza havoda bug`ning kondensatlanishi qiyinlashadi, bunda temperatura shudring nuqtasidan ancha past bo`lgandagina bug` kondensatlanishi mumkin.