Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

 
 
 
 
 

---

58 
IV- bob. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini
shakllantirishning uslubiy asoslari 
Hayot faoliyati madaniyatini shakllantirishning uslubiy asoslarini ishlab 
chiqish uchun madaniyatni shakllantirish obektlariga kerak bo‗ladigan sifat va 
xossalarini, hamda obyektlarga individual, korporativ va jamiyat davlat 
bosqichida ushbu  sifat va xossalarga ta‘sir etish usullarini aniqlash zarurdir. 
IV.1. Hayot faoliyati havfsizligining madaniyatini 
shakllantirishning uslubiy asoslarini individual bosqichi. 
Shaxsning har qanday faoliyatining turg‗un muvoffaqiyati eng avval 
uning dunyoqarashiga, qadriyatlari va ideallari tizimiga bog‗liq.
Shaxsning qadriyatlari va ideallari tizimida shaxsiy, atrofdagi odamlar, 
tabiiy va texnogen muhit xavfsizligini ta‘minlash muammolari qanday o‗rin 
tutishiga qarab, uni va butun jamiyatni hayot faoliyatining xavfsizligi bog‗liq 
bo‗ladi.
Boshqa muhim ahamiyatli faktor bo‗lib insonni tayyorlanganligi, bilim va 
ko‗nikmalari, tarbiya tavsifi hisoblanadi. Shuning uchun havfli va favqulodda 
vaziyatlardan muxofazalanish usul va vositalarini chuqur va o‗zlashtirishni 
mustahkam egallashi, turli sharoitlarda xavfsiz hatti-harakatlarni bilishi va 
ko‗nikmalariga ega bo‗lishi, xavfsiz tarzdagi shaxsning sifatli rivojlanishi 
insonlarning hayot faoliyati tavakkalligini pasaytirishni asosi hisoblanadi.
Bu jarayonda insonning sifati yaxshigina rol o‗ynaydi, u yoki bu 
mahsulot ishlab chiqarish jarayonini mavoffaqiyatli amalga oshirishda 
shaxsning individual ruhiy hossalari tushuniladi. Bular: temperament, xarakter, 
iroda, emotsional muhit, insonning qobiliyati va b. Ularning bir qismi avvaldan 
genetik aniq, masalan, temperament, yuqori asabiy faoliyat turi, qabul qilish, 
eslash jarayonini tavsiflari ijtimoiy muhit ta‘sirida juda kuchsiz o‗zgaradi. 
Boshqalari esa ijtimoiy muhitda shakllanadi va jamiyat, insoniyat 
sivilizatsiyasini individual va kollektiv, sotsial tajribasiga ko‗ra tarixiy 
rivojlanishda erishilgan darajaga bog‗liq. Bular: uning xislatlari, iroda, 
emotsional xolati, ahloqiy asabiy turg‗unligi, xavfsiz ahloqning ijtimoiy va 

---

59 
xususiy turlaridir. Bundan tashqari, inson havfsizligini ta‘minlashni amalga 
oshirish nuqtai nazaridan insonlarning jismoniy sifatlari ham (sog‗lig‗ini 
darajasi, jismoniy rivojlanishi) muhim.
Bundan tashqari, psixologiya va tarbiyachiikadan ma‘lumki, har qanday 
faoliyatning muvaffaqiyati uni amalga oshirish uchun intilish, katta natijalarga 
erishishga harakat qilishiga bog‗liq. Izlanishlar natijasi shuni ko‗rsatadiki, 
talabalarning bilim olishdagi muvoffaqiyatini intellektual qobiliyati emas, balki 
xuddi shu jarayonda oliy professional ta‘lim olish ta‘minlaydi. 
8
Hayot faoliyati xavfsizligini sababini ko‗rsatish o‗zi, atrof-muhit, jamiyat
va mamlakatning havfsizligini ta‘minlash bo‗yicha to‗g‗ri hatti-harakatlarni 
amalga oshirish hayotiy zarurligi va foydaliligini tushunishiga bog‗liqdir.
Shunday qilib, hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini individual 
bosqichda rivojlanishi o‗z ichiga quyidagilarni olishi kerak: 
- hayot faoliyati xavfsizligi sohasida eng yuksak maqsad va qadriyatlarni 
shakllantirishi;
- insonlarning hayot faoliyati xavfsizligini ta‘minlashiga ta‘sir qiluvchi
shaxsiy sifatlarini rivojlantirish; 
- hayot faoliyatining barcha sohalarida xavfsizlikni ta‘minlash borasidagi 
bilim, ko‗nikma va tajribalarni singdirish;
- hayot faoliyatining xavfsizligiga dalil keltirish.