Hayot faoliyati

Is gazi bilan zaharlanish belgilari va alomatlari

􀂃 Bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi.

􀂃 Nafas chalg‘ishi.

􀂃 Teri olcha rangini kasb etishi.

􀂃 Is gazining uzoq vaqt va bevosita ta’siri o‘limga olib

kelishi mumkin.

Is gazi bilan zaharlanganda birinchi yordam ko‘rsatish

􀂃 Birinchi yordam ko‘rsatish tamoyillariga amal qiling.

􀂃 Shoshilinch tibbiy yordam xizmatini zudlik bilan

chaqiring.

􀂃 Jabrlanuvchini zaharlanish zonasidan toza havoga olib

chiqing.

􀂃 Qutqaruvchilarning o‘zlari is gazi ta’sirida keragidan ortiq

vaqt bo‘lmasliklari lozim. Qutqaruvchi hodisa sodir bo‘lgan

joyni xavfli, deb hisoblasa, avariya xizmatini chaqirishi lozim.

􀂃 Zaharlanish manbayini iloji boricha bartaraf qilish (masalan,

avtomobil dvigatelini o‘chirish) lozim.

Hayvonlar

Uy hayvoni yoki yovvoyi hayvon tishlasa, infeksiya tushishi

mumkin. Eng xavflisi – quturish. Quturish virusi zararlangan

hayvonning, masalan, tulki, ko‘rshapalak, yenot, mushuk, it va

qishloq xo‘jalik hayvonlarining so‘lagi orqali o‘tadi. Quturgan

hayvonlar o‘zini g‘alati tutadi. So‘lagi ko‘p oqishi mumkin,

qisman falajlangandek ko‘rinadi, asabiylashgan, agressiv yoki

g‘ayriodatiy darajada tinch ko‘rinadi.

189

Quturishni davolanmasa, kasallik o‘limga olib kelishi

mumkin. Noma’lum hayvon tishlagan odamni zudlik bilan shifokor

ko‘rishi kerak. Jabrlanuvchiga vaqtsina yuborilsa, kasallik

avj olishini bartaraf qilish mumkin.

Zamonaviy vaqtsinalar ishlatilsa, inyeksiya soni kamayishi

mumkin, ularning qo‘llanilishi tufayli yuzaga keladigan nojo‘ya

ta’siri ham ilgaridek jiddiy bo‘lmaydi.

Agar odamni hayvon tishlagan bo‘lsa:

• jabrlanuvchini nariga, xavfsizroq joyga olib boring.

Hayvonni tutishga urinmang;

• jarohat katta bo‘lmasa, uni yuving;

• so‘ng qonni to‘xtatib, bog‘lam qo‘ying. Infeksiya belgilari

va alomatlarini kuzating. Jarohatdan qon qattiq oqayotgan

bo‘lsa, birinchi navbatda qonni to‘xtating. Jarohatni

tozalamang. Jarohat kasalxonada yuviladi.

Odamlarni odamlar ham tishlashi mumkin bo‘lsa-da, ko‘-

pincha hayvon tishlaydi (qopadi). Inson og‘zida ko‘plab xilmaxil

mikroorganizmlar bo‘lib, ular jarohatlangan teri orqali

tushsa, infeksiya keltirib chiqarishi mumkin. Hatto go‘dakning

o‘ynab tishlashi ham jiddiy infeksiya keltirib chiqarishi mumkin.

Bunda ham hayvon tishlagandagi kabi birinchi yordam

ko‘rsatiladi.

Ilonlar

Ilonlar faqat ularni bezovta qilinsagina chaqadi. Zaharsiz

ilonlar chaqqanda yordam oddiy jarohatga yordam ko‘rsatilgani

kabi beriladi.

Ilon, odatda, harakatlanayotgan obyektga hujum qiladi. Ilon

hujum qilganda uning uzunligining uchdan ikki qismi oldinda

va uchdan bir qismi balandda bo‘ladi. Siz ilonni ko‘rib

qoldingiz-u, u sizga yeta olmaydigan masofada bo‘lsangiz, asta

orqaga, xavfsiz joyga qayting.

Suvda ilonning hujum qilish masofasi kichikroq bo‘ladi,

lekin ilon yaxshi suza oladi. Ilon suvda chaqqanda ham,

quruqlikda chaqqandagidek xavfli bo‘ladi. Ilon eshitmaydi,

biroq vibratsiyada ogoh bo‘lib turadi. Binobarin, agar siz ilon

yetib oladigan masofada bo‘lsangiz, qattiq ovoz chiqarmang.

190

Ilon chaqqanda qanday ilon chaqqanini aniqlash juda

muhim, chunki zaharsiz ilon chaqqanida va zaharli ilon

chaqqanda ko‘rsatiladigan yordam bir-biridan farq qiladi. Biroq

qanday ilon chaqqanini aniqlaguncha zaharli ilon chaqqandagidek

yordam ko‘rsatiladi. Bunday holatda ekspert bilan

maslahatlashish zarur.