Hayot faoliyati

Sovuqqon bo‘lish

Kishini ekstremal holatlarda sovuqqon bo‘lishi, bu uning

o‘z xatti-harakatlarini nazorat qila olish holati bilan teng hisob64

lanadi. Zilzila paytida his-hayojonga berilishi, vahimani,

qo‘rquvni va oqibatda o‘z xatti-harakatini boshqara olmay qolishga

olib keladi. Bunday kishi karaxt, bo‘layotgan voqeliklarga

e’tiborsiz, nima qilayotganini o‘zi bilmaydigan holatga tushib

qoladi.

Sovuqqonlikni shakllantiradigan quyidagi omillar mavjud:

bo‘lgan voqelikni nima ekanligini tez anglash, bu o‘tkinchi

ekanligini his etish, qo‘rquvni yengish, aqlning ustunligini ta’-

minlay olish. His-hayajonga berilmaslik. Voqelik paytida o‘zigao‘

zi dalda berish, atrofdagilarga baland ovozda ko‘rsatmalar

berish. Yordam ko‘rsatish.

Zilzila paytida shoshilmasdan tez harakat qilish juda ko‘plab

zararlar kelib chiqishining oldini oladi. Bunday paytda kishi

qo‘rquvni yenga olsa, sovuqqonlik bilan tezkor harakat qilsa u

o‘zini va o‘zgalarni xavfdan saqlab qolishi mumkin.

Zilzilaga oldindan tayyorgarlik ko‘rish, umuman olganda siz

qiladigan mashq quyidagi harakatlardan iborat bo‘ladi.. Siz uni

ishxonada, uyda, ta’lim muassasasida bajarib turing. O‘tiring,

qo‘llaringiz bilan boshingiz hamda bo‘yningizni berkiting va

suyaning.

• Xavfsiz joyni topib, o‘tiring, yoting.

• Boshingiz va bo‘yningizni berkiting.

• Chuqur nafas oling va tinchlaning.

• Zilzila tugaguncha o‘z joyingizda qoling.

• O‘zgalarni tinchlanishga chaqiring.

• Ortiqcha harakat qilmang.

Bino ichda bo‘lganingizda zilzila yuz berdi. Yuqorida

aytilgandek harakat qiling, xavfsiz joylarni egallang. Zilzila o‘tib

ketmaguncha o‘z joyingizdan qimirlamang. Zilzila tugadi. Takror

zilzila bo‘ladi. Shu paytda bino ichida bo‘lsangiz sovuqqonlik

bilan tez harakat qiling. Gaz, suv jumraklarini yoping.

Elektr qo‘shgichlarini o‘chiring. Oldindan tayyorlangan oziqovqat,

suv zaxiralari hamda zarur hujjatlarni olib tashqariga

chiqing.

Agar siz ko‘p qavatli bino ichida bo‘lsangiz tashqariga

chiqishga shoshilmang. Chunki zilzila siz chiqishingiz mumkin

bo‘lgan zina va liftlarni shikastlagan, bu esa Sizga zarar yetka65

zishi mumkin. Liftdan foydalanmang. Zina va liftlar soz holatda

deyilmaguncha o‘z o‘rningizda qoling. Tashqaridan yordam

kuting. O‘zingiz haqingizda tashqaridagilarga xabar berishga

urining. Tashqaridan albatta yordam bo‘ladi.

Agar siz biron bir ko‘chki ostida qolgan bo‘lsangiz unda

atrofni ehtiyolik bilan kuzating. O‘zingizcha harakat qilmang.

Chunki, siz ustingizdagi ko‘chkini va uni qanday holatda

ekanini bilmaysiz. Bu harakatingiz sizning zararingizga ishlashi

mumkin. Vahimaga, qo‘rquvga berilmang. Ularni yengishga

harakat qiling. Ko‘chki sizga qanday jarohat yetkazganini

bilishga intiling. Bu paytda sizning eng yaqin qutqaruvchingiz,

bu sizning o‘zingiz. Vaziyatni to‘g‘ri baholang. Qo‘rquv hissini

enging, sovuqqon bo‘lishga intiling. His-hayojonga berilmang.

Iroda kuchi har narsaga qodir ekanligiga o‘zingizga–o‘zingiz

dastlabki yordam ko‘rsatishga harakat qiling. Agar sizning

harakat qilishingiz imkoniyati bo‘lmasa, yaxshisi ortiqcha kuch

sarflamay uni tejang. Tashqaridan yordam chaqiring. Bunga

sizni ovozingiz yetmasa, biron bir narsani taqillatish orqali

o‘zingiz haqingizda xabar bering. Ustingizdagi ko‘chkilarni olib

tashlashga urinmang. Tashqaridan yordam kuting, u albatta

keladi. Qo‘l ostingizda bo‘lgan suv va oziq-ovqat zahirlarini

tejamkorlik bilan ishlating.

Siz bir qavatli uylardan tashqariga chiqa oldingiz. Yoki siz

tashqarida ekanligingizda zilzila yuz berdi. Tashqarida xavfsiz,

ochiq joyga chiqing. Binolar, elektr simlari va daraxtlardan

uzoqlashing. Chunki, aynan bino devorla pridagi turli xil bezak

va boshqa predmetlar, oynalar sinig‘i, elektr simlarining uzilishi,

simyog‘och va daraxtlarning qulashi kishiga shikasit yetkazishi

va og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkin. Shu sabab o‘zingiz

uchun ochiq joy toping. U yerdan atrofni kuzating, o‘zgalarga

yordam berishga harakat qiling. Ko‘pincha zilzilalar binolarga

shikast yetkazmasligi, ammo xonadon ichidagi buyumlar va

mol-mulkka katta zarar yetishi, mebel, idish-tovoqlar, oynalar,

kitob-javonlarining ag‘darilishi sizga, ayniqsa yosh bolalarga

katta xavf solishi mumkin. Lekin siz uyingiz ichidagi narsalar:

stol, kreslo, karavot va boshqalardan oila a’zolaringizni muhofazalash

uchun foydalanishingiz mumkin.

66