Hayot faoliyati

Selning yana bir xususiyati shundan iboratki, kuchli yomg‘ir

yoki jala natijasida paydo bo‘lgan sel yer usti qismidagi tuproqni

yuvib ketishi, ya’ni yer yereoziyasiga yoki uning yemirilishiga

olib kelishi mumkin. Chunki, mamlakatimizning tog‘ etagi adir

zonalari asosan osongina yuvilib ketadigan tuproqlardan tashkil

topgan aylanma nishabliklarga ega. Mana shu nishabliklarda

jala-yomg‘irlar yig‘ilib, o‘zining yuqori zichligi va qovushqoqligi

bilan suv oqimidan farqlanib turuvchi loy-suv suspenziyasidan

(suvdagi jinslar aralashmasidan) iborat katta-kichik oqimlar

hosil bo‘ladi.

1987-yilning bahor oyi boshlaridan oxirigacha yog‘ingarchilik

bilan o‘tdi. Masalan, gidrometereologiya va atrof-muhitni

nazorat qilish respublika boshqarmasi bergan ma’lumotlarga

qaraganda, 1987-yilning aprel oyidan yog‘ingarchilik me’yorga

nisbatan Toshkentda 200%, Angrenda, 250 %ni tashkil qildi.

Ayrim tog‘li tumanlarda bu ko‘rsatkich 350 %gacha yetdi.

Yog‘ingarchilikning bu xilda ko‘p bo‘lishi, albatta dalalarimiz,

qir-adirlarimizda o‘t-o‘lanlarning serob bo‘lishini ta’minladi.

G‘alla ekinlari yaxshi rivojlandi, ertangi ekinlar tez bo‘y

cho‘zdi.

Ammo yog‘ingarchilikning bu qadar ko‘p bo‘lishi ba’zi

tumanlar va qishloqlarda ancha tashvish keltirdi. Xalq xo‘jaligiga

katta iqtisodiy ziyon yetkazdi.

83

Suv toshqini seldan o‘z xarakteri bilan farqlanadi. U suv

o‘zanlarida suvning ko‘payishi, uning hajmini ortishi bilan

bog‘liq holat hisoblanadi. Shu bois u uzoq vaqtgacha davom

etishi katta zararlar keltiradi.

Gidrologlar barcha suv toshish hollarini to‘rtga bo‘ladilar:

Past – tekislik daryolarida 5-10-yilda bir marta kuzatiladi.

Ba’zi oldindan tayyorgarlik tadbirlari ko‘rilganda ular uncha

zarar yetkazmaydi.