Ha’zirgi ku’nde kishi biznes ha’m isbilermenlikti rawajlandırıw elimizde

 
8-tema. İsbilermenlik xızmetin ma’mleket ta’repinen ta’rtipke salıwdın’ 
bag’darları. Finans qatnasıqları, bankler, kredit, lizing ha’m faktoring 
operatsiyaları, qamsızlandırıw ha’m onın’ rawajlanıwı 
 
1. Ma’mleket ta’repinen isbilermenlik xızmetin ta’rtipke salıwdın’
za’ru’rligi 
2. Ma’mlekettin’ isbilermenlik xızmetine ta’sir o’tkiziw mexanizmi 
3. Finanslardın’ mazmunı ha’m finans qatnasıqlarının’ bag’darları.
4. Bankler, bank xızmetlerinin’ tu’rleri. Ka’rxananın’ finans fondları. 
İsbilermenlikte kredit, lizing ha’m faktoring operatsiyaları. 
Qamsızlandırıw ha’m onın’ rawajlanıwı 

---

87 
1. Ma’mleket ta’repinen isbilermenlik xızmetin ta’rtipke salıwdın’ 
za’ru’rligi 
 
Bazar ekonomikasının’ ko’p g’ana jaqsı ta’replerinin’ bar bolıwına qaramastan 
ma’mleket ha’mme sotsiallıq ha’m ekonomikalıq protseslerdi ja’miyettin’ ha’m 
onın’ ha’r bir ag’zasının’ ma’pleri ko’z qarasınan sheshiw imka’niyatına iye emes. 
Sol esaptan, bazar ekonomikası da’ramattı sotsiallıq a’dillikte bo’listiriwdi 
ta’miyinley almaydı, ha’mmege sotsiallıq miynet etiw huquqın kepillemeydi, bizdi 
qorshap turg’an ortalıqtı qorg’awdı go’zlemeydi, qorg’awg’a mu’ta’j, xalıqtın’ kem 
ta’miyinlengen qatlamın qollap-quwatlamaydı. Jeke isbilermen o’z investitsiyasın 
ja’miyet ha’m de ma’mleket ma’pleri ushın za’ru’r bolg’an, lekin kem da’ramat 
keltiriwshi salag’a yamasa tarawlarg’a sarıplamaydı. Usıg’an uqsas ko’p g’ana 
aktual mashqalalardı bazar ekonomikası sheshpeydi. Bunday ma’selelerde 
ma’mleket g’amxorlıq qıladı. Ma’mleket huquqıy ta’rtipti ha’m milliy qa’wipsizlikti 
ta’miyinleydi, bul o’z na’wbetinde isbilermenlik ha’m ekonomikalıq rawajlanıwg’a 
sha`rayat jaratadı. Ha’zirgi da’wirde ha’r qanday ma’mleket za’ru’r sha`rayatlardı 
ta’miyinley almasa, onın’ ekonomikası jeterli da’rejede rawajlana almaydı. 
Sol sebepten bazar ekonomikası sha`rayatında ma’mlekette isbilermenliktin’ 
rawajlanıwı ushın ma’mleket to’mendegi tiykarg’ı wazıypalardı orınlawı za’ru’r:
huquqıy tiykardı jaratıw; ma’mlekette isenimli, huquqıy ta’rtip ha’m milliy 
qa’wipsizlikti ta’miyinlew; ekonomikanı turaqlastırıw; sotsiallıq qorg’aw ha’m 
sotsiallıq kepilliktin’ ta’miyinleniwi; ba’sekini qorg’aw. 
Belgili sha`rayatlar bar bolg’anda g’ana, sonın’ tiykarında ma’mleket 
ekonomikag’a aralasıwı mu’mkin boladı, keri jag’dayda unamsız jag’daylar ju’zege 
keliwi mu’mkin. Sonın’ ushında sharayatlar unamlı yaki unamsız bolıwı mu’mkin. 
İsbilermenlik xızmetin ta’rtipke salıwda, ekonomikanı basqarıwdag’ı 
aralasıwında ma’mleket ju’da’ ıqtıyat bolıp qatnas jasaydı. Sonın’ ushında 
ma’mleket islep shıg’arıwdın’ pa’seyiwi na’tiyjesinde jumıssızlıqtın’ artıw jag’dayı 
payda bolg’anda kerekli ilajlardı qollawı kerek.