Hazirlayanlar
-III- Armenians in India
Download 3.23 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1. Ayaklanmanın Nedenleri
|
-III- Armenians in India According to a study from the time of the Armenian King Leo VI, was driven from his throne, in 137 AD, by the Mamelukes of Egypt, the Arme- nians had ceased to be an independent nation in the political world until the end of the cold war in 1990-91 when upon the disintegration of the Soviet Union, Armenia became an independent state. Through ages the Armeni- ans tenaciously preserved their nationality by adhering to the Christian faith, which the Armenian people had embraced in the third century by the preaching of St Gregory of Caesara, famously known as Gregory-The
absence of a national bond, it served to turn their spirit of calculation, en- terprise towards commerce. Thus, they became the crucial link between Europe and Asia, especially when Europe had no direct ties [sea route] with Asia. They carried on a lucrative trade with India by the land route via Persia. In the Indian bazaars, commercial marts and the emporiums, the Armenian merchants exercised vast infl uence and in the absence of any foreign commercial element, they monopolized the export trade for a long period, taking Indian wares and items into Persia and Venice. Benaras on the banks of the Ganges became the headquarters of the Armenian mer- chants. They mostly specialized by trading in silk, fi ne textiles, pearls, rose water, dried fruits, spices and other items. It was only during the Mughal period that large number of Armenian merchants came to Agra and estab- lished commercial settlements. The Mughal rulers patronized them and bestowed huge favors not only due to the fact the Armenians were from Persia [New Julfa] but also due to their extensive trade skills 9 .
when he came to India via Armenia and Persia, to the Period of Shah Ab- bas, the Armenians had to face the invasions by the Arabs, Turks, Kurds, Mongols, Persians and many others. The Saffavid ruler Shah Abbas is be- 9 Mesrovb J. Seth, History of the Armenians, (Delhi: Gian Publishing House, 1988) pp.14- 31; and VN Dadrain, United and Independent Turania: Aims anda Design of the Turks, (Leiden: E. J. Brill, 1917) pp.11-14; and 86-95; see also Richard G. Hovannisian, ed., The Armenian People from Ancient to Modern Times: Vol. One: and the Dynastic Periods: From Antiquity to the 14 th Century, Vol. Two: Foreign Domination to Statehood: The 15 to 20 th Century (New York: St. Martin’s Press, 1997). 173 Prof. Dr. Aftab Kamal PASHA lieved to have ordered the Armenians to leave their commercial city of Ju- lfa on the banks of the Aras River to Isfahan in 1605. The Armenians-about 12 000 families built a new city on the banks of Zenderood and called it New Julfa. Thus, Isfahan became the Center or head quarters of the Arme- nian merchants who used the old caravan route i.e. Kabul, Lahore, Delhi in the East and Tabriz, Trebizond in the West to reach the Russian and Italian marts. During Nadir Shah’s rule in Persia many Armenians fl ed to India to avoid persecution. They arrived at Surat in large numbers and fl our- ished. Soon they established themselves in Bengal, Patna and Calcutta and elsewhere. At Syedabad they formed a permanent settlement and rendered valuable services to the East India Company during the Battle of Plassey in 1756 when Robert Clive fought against the Muslim rulers. Even as early as 1688 the Armenians had attached themselves to the English in Bengal. The British were anxious to cultivate the friendship of the Armenian mer- chants due to the latter’s acquaintance with all parts of India and having a thorough knowledge of the local languages and conditions and were also of great help to them in pushing the East India Company’s trade to the interiors of India 10 .
came dominant in the entire Gangetic valley after the battle of Buxar over Oudh. The Armenians suffered a lot fi nancially due to the prolonged hos- tilities between the British and the French especially when wars broke out since 1783 in the Carnatic i.e. Deccan. The French captured many ships belonging to the Armenians due to their open identifi cation with the Brit- ish. Armenian trade at Surat in particular suffered. British wars with Haider Ali greatly impacted the Armenians adversely. The British were naturally proud of the Armenians as faithful subjects to the English Government. Moreover the British encouraged the Armenians and other foreigners in Calcutta to raise a Militia [of Christians] to fi ght with the British. A wealthy Armenian merchant at Calcutta raised a militia at his own expense to fi ght the French in the Deccan. The British governor-general Lord Wellesley personally applauded this gesture. It might be recalled under Wellesley, Tipu Sultan was attacked by a large British army from Bombay and Ma- dras, together with a subsidiary force of the Nizam of Hyderabad. Tipu 10 The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire; Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon (Secretary of State for Foreign Affairs) (New York: Hodder and Stough- ton, 1916) pp.593-661; see also Djemal Pasha, Memories of a Turkish Statesman 1913- 1919 (New York: Arno Press, 1973) pp.241-302.
174 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Sultan was killed on 4 May 1799 by the British General Baird, in Sriranga- patnam after its siege and capture 11 .
the British and their allies -- the Maratha Confederacy and the Nizam of Hyderabad. The central policy of Tipu Sultan was to expel the British from India and demolish the Marathas and contain the Nizam and others who had accepted British rule. In order to sustain his huge army as also for development needs, Tipu needed fi nance. Towards this end he promoted trade in an aggressive manner. He monopolized the trade in spices and other commodities produced in his Kingdom. Tipu established factories at Surat and in many parts of the Persian Gulf region. He considered the Armenian merchants as very successful and was conscious of the ben- efi ts arising from the presence of foreign [Armenian] merchants and how this could increase his Kingdom’s trade. Due to their extensive presence in India, Persia, Ottoman Empire and the entire Gulf Region and also in Europe and South East Asia, Tipu Sultan encouraged the Armenian mer- chants in his Kingdom to the utmost of his power, as they had the trade of the Carnatic in their hands and carried on a lucrative trade with Europe and the East. However, Tipu Sultan’s close ties with the French and an ad- versarial relation with the British as also close Armenian-English ties not much headway was made. Moreover Tipu’s monopolistic trade practices confl icted with the profi t motive of the Armenians. The religious factor also seem to have undermined the relations because Tipu had sought and secured an alliance and recognition from the Ottoman Sultan on religious grounds of persecution of Muslims by the Christian English whereas the Armenians being Christians had fully aligned themselves with the British imperial policies as also their religion. But in an irony of twist Tipu Sultan who embarked on extensive political ties with the Ottoman Sultan, the French, Sultan of Oman, Persian rulers, Afghan rulers and others, found the Armenian merchants fairly useful in his contacts and trade with all the above rulers as they were present not only all over the Indian cities from Kabul to Mandalay and Bhutan-Kashmir to Cochin but also all over the Ottoman Empire and Europe as well 12 .
12 Ibid, p.157. MARAŞ’TA TÜRK-ERMENİ İLİŞKİLERİ Doç. Dr. Ahmet EYİCİL Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü E-mail : aeyicil@ksu.edu.tr; Tel : 0 344 21910 64/1064 Özet 1862-1915 yılları arasında Maraş’ta yaşayan Ermeniler iki yılda bir devlete başkaldırdılar. İsyanlara katılmayan Er- meniler ise huzur ve güven içerisinde yaşadılar. Maraş’ta Ermenilerin ekonomik ve sosyal durumu çok iyi idi. Erme- nilerin çoğunlukta bulunduğu mahalleler olmakla birlikte şehrin diğer mahallelerinde Türklerle birlikte komşu olarak yaşıyorlardı. İki katlı evlerin bir katında Türk, bir katında Er- meni birlikte oturabiliyordu. Şehirde yaşayanların kiliseleri, camileri ve okulları ayrı idi. Bir Türk ile bir Ermeni mahke- mede birbirlerini şahit veya vasi olarak tayin edebiliyordu. Şehirde bulunan en güzel binalar, en verimli araziler ve en güzel bağlar Ermenilerin elindeydi. Ermenilerin bu sosyal refahından Türkler rahatsız olmuyordu. Ermeniler ticaret, sanat, kuyumculuk ve tarım gibi geliri yüksek olan işleri yapıyorlardı. Her birinin iyi bir mesleği vardı. Türkler ise meslek edinemediklerinden fazla gelir getiren ciddi bir işe sahip değillerdi. Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’na girince bütün vatandaşlarının sefere katılmasını istedi. Bu davete katılmak istemeyen Maraş Ermenilerinin bir kısmı Zeytun (Süleymanlı)’da isyan ettiler. Ekim 1914’te Süleymanlı’da başlayan isyan, Nisan 1915’e kadar devam etti. Burada tutunamayacağını anlayan Ermeni isyancı- ları Süleymanlı’dan kaçarak Maraş’ın güneyindeki Fındı- cak bölgesine geldiler ve burada isyana devam ettiler. Fındıcak’taki isyan Nisan 1915’ten Ağustos 1915’e kadar devam etti. Fındıcak isyanı bastırıldıktan sonra isyana katı- lanların bir kısmı Halep ve Deyrizor’a gönderildi. Ağustos 1915’te Maraş’ta 10 294 Ermeninin kalmasına izin verildi. Mesleği olanlarla tarım ve ticaretle uğraşanlara, yaşlı ve din adamlarına dokunulmadı. Mondros Mütarekesi’nden sonra Halep ve Deyrizor’a gönderilen Ermeniler devletin desteğiyle Maraş’a geri döndüler. Ermeniler Maraş’a gelin- ce, Türkler kucak açarak ihtiyacı olanlara maddî ve manevî yardımda bulundular. Böylece Türklerle Ermeniler arasın- da yeniden barış ve huzur sağlandı. 179 Doç. Dr. Ahmet EYİCİL Giriş Türkiye Selçuklu sultanı Süleyman Şah, 1084’te Maraş’ı fethedince Kilikya Ermeni Prensi Fileretos Urfa’ya kaçtı. Fileretos, Türkiye Selçuk- lularına karşı Büyük Selçukluların yardımını elde etmek amacıyla Büyük Selçuklu Sultanı Melik Şah’ın huzuruna çıkarak Müslüman oldu. Sultan Melikşah, Fileretos’u Kilikya’da vasal olarak kabul etti 1 .
bölgeye Türkmen nüfus yerleştirildi 2 . Kilikya dağlarına yerleşen Ermeni- ler, Haçlıların Adana ve Maraş’a gelmeleri üzerine derhal harekete geçe- rek onlarla irtibat kurdular. Haçlıları kurtarıcı olarak karşılayan Ermeniler, onları Türklere karşı kışkırttılar. Bu yüzden Çukurova bölgesini Türkler terk etmek zorunda kaldılar. Ermenilerin ihaneti üzerine Türklerin elinde bulunan Antakya ve Urfa gibi şehirler Haçlıların eline geçti. I. Kılıçarslan döneminde (1092-1107) Türklerle Ermeniler arasında ilişkiler iyi bir şekil- de devam etti. Türklerin hoşgörüsü ve adil davranışı karşısında Ermeniler, Haçlılarla işbirliği yapmakla birlikte Selçuklulara da yaklaştılar 3 .
ri katleden Ermenilerle mücadeleye devam etti. 1156’da Ermeni Prensi Toros’un kardeşi Stephan, Maraş beyinin bir Ermeni köyüne girmesini 1 Ali Sevim, Selçuklu Ermeni İlişkileri, Ankara 1983, s.25. 2 Urfalı Mateos, Vakâyiname, Çeviren Hrant D. Andreasyan, Ankara 1987, s.156-158. 3 İlyas Gökhan, “Kilikya Ermeni Prensliğinin Kuruluşu ve Türklerle İlişkileri”, Kahramanmaraş’ta Ermeni Sorunu Sempozyumu, Kahramanmaraş 2002, s.70. 180 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER bahane ederek şehre taarruz etti. Şehir ve köylerdeki halkın çoğunu öldür- dü 4 . II. Kılıçarslan tarafından Pertus kalesinin alınması sonrasında Ermeni Prensi II. Leon’un oğlu Gregori de esir edildi. Bunun üzerine Ermeniler ba- rış isteyerek Selçuklu Sultanı’nın hakimiyetini kabul ettiler. I. Gıyaseddin Keyhüsrev Maraş bölgesini Ermenilerden tekrar alarak daha önce burada oluşturulan Selçuklu uç beyliğinin başına Nusreddin Hasan Bey’i getirdi 5 .
Moğolların yanında yer aldılar. Moğolların yardımıyla Türk topraklarına saldıran Ermeniler 1258 yılında Maraş’ı işgal ettiler 6 .
darbeler vurmaya başladı. Moğollardan gerekli desteği bulamayan Erme- niler, Türklere ve Müslümanlara karşı yeni bir Haçlı Seferi düzenlenmesi- ni istediler 7 . XIV. yüzyılın başlarında Maraş civarına yerleşen Dulkadir Türkmen- leri, 1337’de Memlûklulara bağlı bir beylik kurmayı başardı. XIV. yüzyı- lın ortalarında Adana ve yöresinde Memlûklulara bağlı Ramazanoğulları Beyliği kuruldu. Bu iki beylik Ermeni Prensliği’nin sınırlarını daralttı. Memlûklular 1374 yılında harekete geçerek Ermeni Prensliği’ni ortadan kaldırdı
8 . Ermeni Prensi Leon, III. Napolyon’a yardımcı olması için dilekçe ver- di. Leon’un eşi prenses Lusignan’ın 1876’da Milano’da ölmesi bahane- siyle Ermeni sorunu gündeme geldi. Prensesin bıraktığı altı çocuğa maddî yönden destek olunması için Ermenilerden para toplandı 9 . Tanzimat ve Islahat Fermanları’nın tüm tebaayı eşit gören yaklaşımı, 1863’te devlet içinde devlet doğuran Ermeni Milleti Nizamnamesi’nin ka- bulü, 1876 Kanun-ı Esasî’nin ilânı, Meşrutiyet rejimine geçilmesi Ermeni- ler ve diğer gayrimüslimler için büyük adımlar olarak görülmekteydi. As- lında bu adımlar gayrimüslimlerin devlete karşı sadakatle bağlanmasını ve 4 Sevim, a.g.e., s.31. 5 Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1993, s.287; Gökhan, a.g.m., s.73.
6 Mükrimin Halil Yinanç, “Maraş Emirleri”, TOEM, 1340, N.6, (83), s.98. 7 Gökhan, a.g.m., s.75. 8 Gökhan, a.g.m., s.76. 9 Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara 1987, s.187. 181 Doç. Dr. Ahmet EYİCİL devletin daha ileri ve özgürlükçü bir yapıya ulaşmasını amaçlayan olumlu gelişmelerdi 10 .
mayı tercih ettiler. Çünkü Ermeniler, Rus idaresi altında meslek ve din öz- gürlüğünü elde edemeyeceklerine inanıyorlardı. Onlar için Osmanlı idaresi altında kalmak büyük bir şanstı. Bu nedenle 26 Nisan 1877’de Türkiye’de bulunan Gregorian Ermeni Patriği vekili, Roma Katolik Ermeni temsil- ci rahibi, Suriye Patriği vekili ve Yunan Patrik temsilcisi ittifakla Rusla- ra karşı olduklarını ve Osmanlı idaresi altında kalmayı tercih ettiklerini açıkladılar 11 . Rusya 25 Nisan 1877’de Osmanlıya karşı savaş ilân ettiğinde Ermeniler, Müslümanların yanında yer alacaklarını ilân ettiler 12 . Diğer yandan Ermeni Patriği Nerses Varjabedyan, 1876’da toplanan İstanbul Konferansı’nda, İngiliz murahhası Salisbury’ye Ermenilere baskı yapıldığını bildiren bir rapor verdi. İngilizlerin İstanbul büyükelçisi Henry Elliot, İstanbul Konferansı arifesinde Avrupa’nın sempatisini kazanmak amacıyla, Ermeniler vasıtasıyla isyan çıkarmanın güç olmadığını söyle- di. Bu arada Rusya’daki Ermeniler, Türkiye’deki Ermeniler adına Çar II. Aleksandr’a müracaat ederek, Ermeniler lehine müdahale etmesini istedi- ler
13 . 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı başladığında Zeytun ve Türkiye’deki Ermeniler isyan hareketine girişti. Ancak önceden alınan tedbirler sayesin- de 1877 ayaklanması kansız bastırıldı. II. Abdülhamit, Ermenilerin sadakatinden dolayı Patrik Varjabedyan’a birkaç defa nişan verdi ve bunların vatansever olduğunu söyledi. 7 Aralık 1877 tarihinde Patrik Nerses Varjabedyan başkanlığında toplanan Ermeni- ler, Osmanlı topraklarını savunacaklarını oy birliği ile kararlaştırdılar. Os- man Paşa’nın Plevne’de teslim olduğu duyulunca Ermeni meclisi yeniden toplanarak Osmanlı ordusuna gönüllü asker verme kararını değiştirdi ve böylece Ermeni kilise ve aydınları Osmanlıya sırt çevirdi 14 . 31 Ocak 1878’de Rusya ile Osmanlı Devleti arasında Edirne’de müta- reke görüşmeleri başladığı zaman İstanbul’da Ermeni Patriği umumî mec- 10 Memet Yetişgin, “Maraş’ta Ermeni Nüfusu: Osmanlı Son Dönemi, Mütareke ve Millî Mü- cadele Yılları”, OTAM, Sayı 17, Ankara 2005, s.390. 11 Biritish Documents on Foreign Affairs (BDFA), Part 1, Series B, Volume 4, University Publication of America, s.5. 12 BDFA, Part 1, Series B, V.4, s.6. 13 Erdal İlter, Ermeni Meselesi’nin Perspektifi ve Zeytun İsyanları, Ankara 1995, s.116. 14 İlter, a.g.e., s.117.
182 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER lisi toplanarak Eçmiyazin Ermeni katogigosluğu vasıtasıyla Rus Çarı’ndan şu isteklerde bulundu: 1- Ermenilerin bulunduğu Fırat’a kadar olan toprakları Rusya’nın il- hak etmesi. 2- Bu topraklar Rusya’ya bırakılmazsa, Rusya tarafından Bulgaristan’a verilen imtiyazların Ermenilere verilmesi. 3- Bu da olmazsa ıslahat yapılması hususunda Osmanlı Devleti’nden teminat alınması ve ıslahat yapılıncaya kadar Rus askerlerinin bu toprak- lardan çekilmemesi. Patrik Varjabedyan ile dokuz piskoposun imzasını taşıyan 13 Şubat 1878 tarihli dilekçe Rus Çarına ve bir dilekçe de Başbakan Gorçakof’a gönderildi. Bu dilekçede Rus Çarı’na Büyük Kurtarıcımız diye hitap edil- di 15
Ermeniler kendi aralarında teşkilâtlanmaya başladılar. Maraş Emni- yet Komiserliği’nden gönderilen 1879 tarihli Kilikya Vatanperver Şirketi isimli mühür örneği, Ermenilerin Maraş’ta teşkilâtlandığını göstermekte- dir. Kilikya Vatansever Topluluğu’nu kuran Ermeniler, Zeytun’da faaliyet- lerini artırdılar 16 . Ermeni Patriği Nerses Varjebedyan, Osmanlı vatandaşı değil de, sanki yabancı bir memleketin temsilcisi gibi davranarak sefaretlerle, yabancı hü- kümet meclis ve kiliseleriyle doğrudan temas kurdu, yurt içindeki Ermeni murahhaslarını konsolos gibi kullandı, uydurma ve şişirme haberleri iste- diği makamlara ulaştırdı ve Ermeni murahhaslara tamimler gönderdi 17 . 13 Mart 1878 tarihinde Ayastefanos Antlaşması imzalandı. Bu anlaş- manın 16. maddesinde Ermenilerle ilgili Osmanlı Devleti, Ermenilerin yerleşmiş oldukları eyaletlerde bölge menfaatlerinin gerektirdiği ıslahat ve tensikatı vakit kaybetmeksizin icra edeceğini ve Kürtlere ve Çerkezlere karşı Ermenilerin emniyetlerini koruyacağını taahhüt eder hükmü yer aldı. Bu madde ile Ruslara Ermenileri koruma adı altında Osmanlı Devleti’nin içişlerine müdahale etme fırsatı verildi 18 . 13 Temmuz 1878’de Berlin Anlaşması imzalandı. Bu anlaşmanın 61. maddesinde; Babıâli, Ermenilerle meskûn vilâyetlerde mahallî ihtiyaçla- 15 Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (OBE), Başbakanlık Arşivi, C.3, s.X. 16 OBE, C.3, s.XXX; Hüseyin Nazım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi, C.1, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, No: 15, Ankara 1994, s.125. 17 OBE, C.4, s.XXIII. 18 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, C. VIII, Ankara 1988, s.129.
183 Doç. Dr. Ahmet EYİCİL rın lüzum gösterdiği tensikat ve ıslahatı vakit geçirmeksizin tatbik etmeyi ve Çerkezlerle Kürtlere karşı oraların güvenliğini temin etmeyi deruhte eder. Babıâli bu yoldaki tedbirlerini onların tatbikine nezaret edecek bü- yük devletlere muayyen zamanlarda bildirecektir ifadesi yer aldı 19 . Berlin Anlaşması’yla Ermeni konusu uluslararası bir anlaşma metninde yer aldı ve Ermenilerin oturdukları yerlerde ıslahat yapılması hususu Babıâli’ye bir görev olarak verildi. Bu arada Başpiskopos Horen Narbey, İstanbul’da düzenlenen Erme- ni Muhtariyet Projesi’ni alarak Petersburg’a gitti ve Çarlık yönetimiyle irtibat kurdu. 10 maddeden oluşan bu projede Zeytun’a serbestlik veril- mesinin Rusya tarafından garanti edilmesi de yer aldı 20 . Patrik Nerses Varjabedyan, İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Salisbury’ye gönderdiği 13 Nisan 1878 tarihli yazıda Doğu Anadolu ve Çukurova’da güvence altına alınmış bir Hıristiyan idaresi istedi. Berlin Anlaşması sonunda Ermeni ay- dınları arasında tartışma çıktı. Rus yanlısı Ermeniler, Berlin Anlaşması’nı eleştirirken, İngiliz yanlısı Ermeniler de söz konusu anlaşmadan memnun olduklarını ifade ettiler 21 .
yorumlarken, Ermeniler de iki yüzlü davranmaktan geri durmadılar. Bu arada Zeytun’da yaşayan Ermeniler kendilerine zulüm yapıldığını iddia ederken, diğer taraftan bedenen askerlik hizmetinde bulunmak istedikle- rini bildirdiler. İki yüzlü tutumlarına rağmen Ermenilerin doğrudan veya bedelli olarak askerî hizmette bulunma istekleri kabul edilerek konu hak- kındaki karar 14 Ağustos 1879 tarihinde Padişah’a arz edildi 22 .
Ermenilere göre ayaklanmanın önemli iki sebebi vardı: 1- Ceyhan Nehri kenarındaki toprakların Çerkezler, Müslümanlar ve Maraş’ta bulunan Türk beyleri tarafından zorla veya zaman aşımı gibi çe- şitli hilelerle alınması; 19 Karal, a.g.e., s.132. 20 Uras, a.g.e., s.212. 21 İlter, a.g.e., s.117. 22 ATASE, Kutu No: 2, Defter No: 10, Gömlek No: 893. 184 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER 2- Şehirde yaşayan fakir Ermeni halkından zulümle fazla vergi alın- ması
23 . İlk bakışta bunlar ayaklanma için gerekçe kabul edilse bile başka ba- haneler de ileri sürülüyordu. Meselâ, Türkler arasında Ermenilere gâvur deniliyordu. Ermeniler, kendileri hakkında bu küçümseyici ifadenin kul- lanılmasından rahatsız oluyorlardı. Diğer yandan Rus ajanları Ermenile- re giyecek ve para yardımında bulunarak onları isyana teşvik ediyorlardı. Hatta Ruslar aleyhinde konuşanlar, Ermeniler arasında lanetleniyor ve va- tan haini olarak kabul ediliyordu. Şikâyetlerin bir kaynağı da kendilerine adaletle muamele yapılmadığı iddiasıydı. Aslında Ermenilere adaletle mu- amele yapılıyordu. Fakat eğitim seviyesi düşük cahil ve fakir olanlar iç ve dış tahriklerle kandırılıyordu. Ayrıca bu insanlarla maddî durumu iyi olan zengin Ermeniler ve rahipler ilgilenmiyordu 24 .
yönetimin yeniden düzenlenmesini, Elbistan ve Göksun çemberinde bulu- nan Zeytun’un korunmasını, yolculuk esnasında soygunculuk yapanlara kaymakamın arka çıkmamasını, polis ve askerî teşkilâtın yeniden kurul- masını, sadece ismen değil gerçekten eşit olmalarını ve Ermeni halkının da jandarma gibi silâhlandırılmasını istiyorlardı 25 . Fakat Ermenilerin bu isteklerini devlet çatısı altında kabul etmek mümkün değildi. Yaylada çadırlarda yaşayan Türk çobanları, Zeytun bölgesinde Er- menilerin ekinlerini sürülerine otlatıyor ve güvenliklerini tehdit ediyordu. Nitekim yaylada bulunan Bodohan isimli bir Türk çobanı Ermenilere sal- dırmış ve böylece Geben’de karışıklığın çıkmasına sebep olmuştu. Şehirde Ermenilere yapılan muamelelerden endişe ediliyordu. Onlara göre zaptiye, tutuklu Türkleri serbest bırakıyor ve Naip Hakkı Efendi ada- letle işlem yapmıyor, bir memur başkanlığında 4 Müslüman, 4 Hıristiyan üyeden oluşan arazi meclisi, tarafsız ve adil olarak çalışmıyordu 26 . Download 3.23 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|