Хазратов аброр панжиевич алоқа хизматларини самарали ривожлантиришнинг ташкилий-иқтисодий механизмларини такомиллаштириш

1.3.5-расм. Алоқа хизматлари самарадорлигини оширишнинг босқичлари⁴⁹.
1.3.5-расмда алоқа хизматлари самарадорлигини оширишнинг босқичларини оърганишда қуйидагиларни алоҳида еътироф этиш жоиз деб ҳисоблаймиз:
Биринчидан, алоқа хизматларини зарарсиз ишлаши учун зарур боълган максимал харажат миқдорини ҳисобга олган ҳолда иш юритиш.
Иккинчидан, алоқа хизматлари харажатларини тежаш йўналишлари аниқлаб олиш.
Учинчидан, алоқа хизматлари харажатларининг умумий ҳажми режасини тузиш мақсадга мувофиқ боълади.
Мамлакатимиз аҳолисини интернет билан қамраб олиш коърсаткичи
51 фоизини ташкил етмоқда. Бугунги кунда 1 гб мобил интернетнинг оъзбек соъмидаги ифодасини ҳисобга олганда, Ҳиндистонда 950 соъм, Исроилда
1,2 минг соъм, Қирғизистонда 2,2 минг соъм, Италийада 4,5 минг соъм, Украинада 4,9 минг соъм, Қозоғистонда 5 минг соъм Оъзбекистонда еса 16 минг соъмни ташкил етади. Бу рақамлардан маълумки, мамлакатимизда Интернет глобал тармоғи нархи бошқа давлатларга нисбатан анча қиммат. Ресрубликамизнинг 36 миллион аҳолисига 19 та марказий телеканал, 14 та радиоканал хизмат коърсатайотган екан, буларнинг 25 фоизигина ахборот йетказиб бериш билан шуғулланади, қолган 75 фоизи еса коънгилочар коърсатув ва ешиттиришлар таййорлаб тақдим этиш билан шуғулланади. Худди шу маълумотларни хорижий давлатлар билан солиштирадиган боълсак, Америка қоъшма штатларида (аҳоли сони 332 млн) 8 мингдан ортиқ, Российада (146 млн), 3,3 минг, Қозоғистонда 90 дан зийод, Украинада 600 дан зийод телеканаллар фаолийат олиб боришади.
Бугунги кунда мамлакатимизда 1,8 мингдан ортиқ оммавий ахборот воситалари фолит олиб боришмоқда, уларнинг 60 фоиздан ортиғини нодавлат оммавий ахборот воситалари ташкил етади. Интернет глобал тармоғи тармоғи орқали фаолийат олиб борайотган оммавий ахборот воситалари сифтаида роъйхатдан оътган ва фаолийат олиб борайотган веб-сайтлар сони 630 тани ташкил етади. Бошқа давлатлар билан солиштирганимизда, бу ниҳойатда кам еканлигига гувоҳ боъламиз. Масалан, Российада електрон оммавий ахборот воситалари сони 19 мингдан ортиқ, Украина давлатида 12 мингдан зийод електрон оммавий ахборот воситалари фаолийат олиб бормоқда.
Бутун дунйода соънгги 5 йил мобайнида босма нашрлар маҳсулотларининг адади тушиши тенденсийаси кузатилмоқда. Бироқ унинг оърнини Интернет глобал тармоғи, замонавий рақамли технологийалари, електрон китоблар, аудиокитоблар егалаб олмоқда.
Таҳлилий маълумотлар далолат берадики, соънгги 5 йилда “Оъзбекистон рочтаси” АЖ томонидан матбуот тарқатиш ҳажми 3 баробарга камайиб, матбуот тарқатишдаги улуши 13 фоизни ташкил етади. Бугунги кунда мамлакатимизда рочта алоқаси йетказиб бериш участкалари сони 4,8 мингдан, 3 минг 571 тага қишлоқ жойларда еса 2 минг 62 тагача қисқарган.
Мамлакатимизда интернет тезлиги ва умуман интернетдан фойдаланишда енергийа билан боғлиқ муаммолар ҳали йечимини тормаганлиги сабабли, бизнинг фикримизча ахборотларни йетказиб беришда рочта хизматларини фойдаланиш аҳамийатли ҳисобланади. “Йакуний манзил” дастурини ривожлантиришни йана бир бор такомиллаштириш зарур деб ҳисоблаймиз. Алоқа хизмати билан таъминлашнинг таркибий ва мантиқий схемаси тоъртта блокни оъз ичига олади. (1.3.6 – расм).
Алоқа хизмати билан таъминлашнинг таркибий ва мантиқий схемаси чизилган ушбу чизмада бир қатор бажарилиши муҳим бўлган вазифаларни ўз ичига қамраб олади. Мамлакатимиз маҳаллабай ўзини – ўзи бошқариш тизимини жорий етаётган екан барча маҳаллаларда ушбу тизим алоқа хизматлари соҳасига жорий етилса мақсадга мувофиқ бўлади деб ҳисоблаймиз.