"Himoyaga ruhsat etilsin"

SSSRning Sharqiy Yevropa mamlakatlariga nisbatan siyosati. 1956-yilda Vengriyada totalitar hokimiyat tuzilmalarini yo‘q qilishga urinishlar, hukmron partiya rahbariyati tomonidan amalga oshirilgan ko‘ppartiyaviylik tizimiga o‘tish antitotalitar, demokratik inqilobga aylandi. Bu intilishlar Sovet qo'shinlari tomonidan bostirildi. 1968 yilda Chexoslovakiyada amalga oshirilgan "inson qiyofasi bilan sotsializm" ga o'tish bo'lgan islohotga urinish ham qurolli kuchlar tomonidan yo'q qilindi.
Har ikki holatda ham qo‘shinlarni joylashtirish uchun qonuniy asos yo‘q edi. Bunga "rahbarlar guruhi" ning go'yoki tashqaridan yo'naltirilgan va sotsializm asoslariga tahdid soluvchi "aksil-inqilob" ga qarshi kurashda yordam so'rashi sabab bo'ldi. Kollektiv mudofaa tamoyiliga sodiqlik SSSR va Sharqiy Evropa mamlakatlari hukmron partiyalari tomonidan bir necha bor e'lon qilingan. Biroq, 1968 yilda Chexoslovakiyada hukmron partiya va davlat rahbarlari sotsializmdan voz kechish emas, balki uni takomillashtirish masalasini ko'tardilar. Chet el qo'shinlarini mamlakatga taklif qilgan shaxslarga bunga hech kim ruxsat bermagan. KPSS va Sovet davlati rahbariyati nafaqat SSSRda, balki butun dunyoda sotsializm manfaatlariga nima mos kelishini hal qilish huquqini o'ziga yukladi. L. I. Brejnev davrida real sotsializm kontseptsiyasi shakllantirildi, unga ko'ra faqat SSSRda qabul qilingan sotsializm tushunchasi yashash huquqiga ega edi. Undan har qanday og'ish taraqqiyotga, Sovet Ittifoqiga dushman bo'lgan pozitsiyalarga o'tish sifatida qabul qilindi.
SSSRning Varshava shartnomasi boʻyicha ittifoqdosh davlatlarining ichki ishlariga harbiy aralashuvlar amalga oshirish huquqini oqlaydigan real sotsializm nazariyasi Gʻarb mamlakatlarida “Brejnev doktrinasi” deb ataldi. Ushbu ta'limotning fonini ikki omil belgilab berdi.
Birinchidan, mafkuraviy mulohazalar bor edi. Sharqiy Evropada sotsializmning bankrotligini tan olish SSSR xalqlarida ham KPSS yo'nalishining to'g'riligiga shubha tug'dirishi mumkin edi.
Ikkinchidan, Sovuq urush sharoitida Yevropaning ikki harbiy-siyosiy blokga bo‘linishi, ulardan birining zaiflashishi ob’ektiv ravishda ikkinchisining foydasiga aylandi. Vengriya yoki Chexoslovakiya tomonidan bo'shliq ittifoqchilik munosabatlari SSSR bilan (bu islohotchilarning talablaridan biri edi) Yevropada kuchlar muvozanatini buzish sifatida qaraldi. Yadro raketalari davrida qarama-qarshilik chizig'i qayerda ekanligi haqidagi savol avvalgi ahamiyatini yo'qotgan bo'lsa-da, G'arbdan bosqinlarning tarixiy xotirasi saqlanib qoldi. Bu Sovet rahbariyatini NATO bloki hisoblangan potentsial dushman qo'shinlarini SSSR chegaralaridan imkon qadar uzoqroqqa joylashtirishni ta'minlashga harakat qilishga undadi. Shu bilan birga, ko'plab Sharqiy evropaliklar SSSR va AQSh o'rtasida jiddiy mojaro yuzaga kelgan taqdirda, Sharqiy Evropa hududi asosiy jang maydoniga aylanishini tushunib, Sovet-Amerika qarama-qarshiligining garovi sifatida his qilishlari haqiqatga e'tibor bermadi. ularga begona manfaatlar.